Kinderbijslag (Duitsland)

De rechtsgrondslag voor de kinderbijslag is voor de mensen die volledig onder de inkomstenbelasting vallen. Voor mensen die beperkt belastingplichtig zijn is dat conform §§ 62 ff. EStG), de Bundeskindergeldgesetz (BKGG).

De kinderbijslag bedraagt in Duitsland volgens § 66 Abs. 1 EStG resp. § 6 Abs. 1 Bundeskindergeldgesetz vanaf juli 2019 voor het eerste en tweede kind 204 euro per maand, voor het derde kind 210 euro en voor het vierde en volgende kind 235 euro per maand. Dat is dus aanmerkelijk hoger dan de kinderbijslag in Nederland.

Kinderbijslag kan alleen bij de betreffende "Familienkasse" aangevraagd worden, een soort belastingkantoor.

Het bewijs dat het kind bestaat kan door een Lebensbescheinigung of een Geboortebewijs geleverd worden. Het bewijs moet binnen 6 maanden na de geboorte van het kind wordt getoond en hierin moet de woonplaats van de ouders staan.

In principe zijn ouders of grootouders diegenen die recht hebben op de kinderbijslag. Het kind zelf heeft geen recht op kinderbijslag. Als het kind bij grootouders of pleegouders leeft, hebben zij recht op kinderbijslag. Uitsluitend Duitse staatsburgers, burgers uit de EU-landen (of Noorwegen, IJsland of Zwitserland) hebben in Duitsland recht op kinderbijslag. In Duitsland wonende buitenlanders, die geen paspoort hebben van een land van de Europese unie, kunnen ook kinderbijslag krijgen als zij een verblijfsvergunning hebben. Verder is een woonplaats in Duitsland een eis, wat in Duitsland “gewöhnlicher Aufenthalt” genoemd wordt.

Personen die in het buitenland wonen, maar in Duitsland onbeperkt belastingplichtig zijn of als belastingplichtige behandeld worden, ontvangen eveneens kinderbijslag. Dit noemt met in Duitsland “Unbeschränkt einkommensteuerpflichtig”. Voor grensgangers geldt dat zij recht hebben op kinderbijslag van het land waar zij werken. Een uitzondering daarop vormt Zwitserland: zodra een verzekeringsplichtige ouder in Duitsland leeft, heeft deze recht op Duitse kinderbijslag.

Als kinderen gelden de kinderen die in eerste graad met de aanvrager verwant zijn. Dat zijn de eigen en geadopteerde kinderen en kleinkinderen die de aanvrager in zijn gezin heeft opgenomen of een zogenaamd pleegkind, met wie de aanvrager door een soort familieband langdurig verbonden is. De ouders hebben recht op kinderbijslag, niet de kinderen. Een uitzondering is er voor volle wezen of als het onbekend is waar de ouders zijn. De aanspraak op kinderbijslag kan door de ouders op het kind worden overgedragen, zodat zij zelf de kinderbijslag kunnen aanvragen.

Uitsluitend kinderen met een woonplaats in Duitsland, de Europese Unie of de Europese gemeenschap hebben recht op kinderbijslag. Er bestaan echter uitzonderingen:

Eigen inkomsten (en Eigene Bezüge) van een kind konden t/m 2011 leiden tot een vermindering van de aanspraak op kinderbijslag. (zie bovenstaande tabel).

De inkomensgrens is vanaf 2012 opgeheven. Tot en met 2011 gold er een jaarlijkse inkomensgrens (§ 32 Abs. 4 Satz 2 Einkommensteuergesetz). Deze bedroeg in 2010/2011 8.004 euro. Indien het recht op kinderbijslag nog gedurende een deel van het jaar bestond, dan werd de inkomensgrens naar volle kalendermaanden berekend.

Tot de eigen inkomsten van het kind telde alle inkomsten van het kind. Inkomsten zijn belastingplichtige bedragen, winst of verliezen uit een van de 7 soorten belasting inkomsten. Eigene Bezüge zijn alle inkomsten in geld of in natura, voor zover die niet reeds in de belastbare inkomsten opgenomen zijn; van deze inkomsten kan een belastingdrempel van 180 euro afgetrokken worden.

Als de eigen inkomsten van het kind na aftrek van de bovengenoemde bijdragen, hoger zijn dan de inkomensgrenzen, bestond er geen recht op kinderbijslag: de voor het lopende jaar reeds ontvangen kinderbijslag moest volledig terugbetaald worden. Werkte het kind echter in een periode tussen twee opleidingen, dan kon gedurende deze tijd geen aanspraak gedaan worden op kinderbijslag, zodat het inkomen uit deze periode niet in de berekening van de kinderbijslag van de overige maanden meegenomen werd.[8]

Kindergeld kan uitsluitend schriftelijk aangevraagd worden. Een recht op kinderbijslag bestaat voor elke maand, waarin minstens 1 dag aan de voorwaarden is voldaan. Het recht verjaart vier jaar na het ontstaan. Bij de aanvraag voor gehandicapte kinderen ouder dan 27 jaar is onder andere een verklaring van een arts nodig over het begin van de handicap.

De Familienkasse van het Arbeidsbureau onderzoekt periodiek of er nog recht bestaat op kinderbijslag en of het juiste bedrag betaald wordt. Bij ambtenaren doet de afdeling personeelszaken van de betreffende dienst dit onderzoek.

Volgens de wet § 60 (Sozialgesetzbuch I) is de kinderbijslagontvanger verplicht wijzigingen te melden.

Aanvraagformulieren kunnen worden gedownload van de site van de Duitse Arbeitsagentur. Deze formulieren zijn ook in de Nederlandse taal beschikbaar. Behalve het aanvraagformulier moet per kind een bijlage (Anlage) worden ingevuld. Deze bijlage, ook in de Nederlandse taal, kan op de site van de Duitse Arbeitsagentur (onder: “Anlage Ausland zum Antrag auf deutsches Kindergeld (KG 51) in anderen Sprachen”) worden gedownload. Bij de aanvraag moet een kopie van de ID-kaart of het paspoort van het kind worden meegestuurd. Voor grensgangers die in Nederland wonen is de Familienkasse Rheinland-Pfalz-Saarland verantwoordelijk

Aan de kinderbijslag zijn meerdere toeslagen verbonden. Wie per kalenderjaar voor minstens een maand kinderbijslag krijgt, heeft ook aanspraak op de extra vergoedingen bij de Riester-Rente. Hetzelfde geldt voor de extra vergoeding als onderdeel van de toeslag voor eigenaren van een woning (Eigenheimzulage).

Voor elke maand waarin kinderbijslag betaald wordt, krijgen ambtenaren en volgens BAT betaalde werknemers (een soort trendvolgers, zoals docenten) een toeslag bovenop hun woontoeslag. Ambtenaren krijgen daarbovenop nog de gezinstoeslag (Familienzuschlag). Sinds de invoering van het TVöD wordt een kindertoeslag voor ambtenaren (Arbeitnehmern im öffentlichen Dienst) alleen nog betaald voor kinderen die voor 1 januari 2006 geboren zijn.

In het grootste deel van Duitsland wordt overgeschakeld van het BAT vergoedingssysteem op het TV-L systeem. Dit laatste systeem heeft geen toeslag meer voor kinderen.

Aan hogescholen in Beieren hoeven kinderen van ouders die voor minstens 3 kinderen recht hebben op kinderbijslag geen collegegeld te betalen.

Duitsland is in Europa het enige land, waarbij de kinderbijslag in eerste instantie tot de wettelijk gegarandeerde vrijstelling van het bestaanminimum van de belastingbetaler behoort.[11]. Het ministerie van financiën onderzoekt in het kader van de inkomensbelasting, of de aftrek van de zogenaamde “Kinderfreibeträge” (Kindervrijstelling/kinderaftrek) in de inkomstenbelasting gunstiger is dan de kinderbijslag. Als dat het geval is, dan wordt de belastingplichtige het meerdere uitbetaald. In het omgekeerde geval blijft het bij de kinderbijslag.

Bij ouders met een hoog belastinginkomen is de aftrek van de kindervrijstelling (Kinderfreibetrag) voordeliger dan de kinderbijslag; bij ouders met een laag belastinginkomen is de kinderbijslag voordeliger.

Sinds 2004 bestaat er al recht op de belastingaftrek als er recht is op kinderbijslag, onafhankelijk van het feit of het ook daadwerkelijk uitbetaald wordt; sinds 2007 worden ook buitenlandse (bijvoorbeeld Nederlandse) rechten op kinderbijslag meegetelt.

Het Bundesverfassungsgericht heeft deze praktijk goedgekeurd: De wetgever kan de belastingvrijstelling van het bestaansminimum ook door de betaling van de kinderbijslag waarborgen.[12] Daardoor is alleen dat gedeelte van de kinderbijslag, dat hoger is als de belastingaftrek (Kinderfreibetrag), een echte bevoordeling van gezinnen. Dit aandeel van de „echte“ bevoordeling van gezinnen zakt met een toenemend inkomen: bij een belastbaar inkomen van ongeveer 27.000 euro is voor belastingplichtigen nog maar een derde. Het is volledig verdwenen bij een belastbaar inkomen van ongeveer 63.500 euro bij getrouwden met 1 kind. Bij eenouder gezinnen ligt de grens bij ongeveer ca. 33.500 euro (2010).

Kinderbijslag is volgens § 1612b BGB voor het levensonderhoud van het kind. Dit betekent dat, het te betalen bedrag volgens de alimentatie (Onderhousverplichting) verminderd kan worden met de kinderbijslag; het bedrag dat al door de staat in het levensonderhoud van het kind wordt bijgedragen.

Leeft het minderjarige kind bij een ouder (waarbij de onderhoudsplicht van de andere ouder door verzorging van het kind wordt ingevuld); § 1606 Abs. 3 Satz 2: De ouder, die een minderjarig ongehuwd kind verzorgd, vervult hiermee de onderhousverplichting, door in het onderhoud van het kind bij te dragen, in de regel door de verzorging en opvoeding van het kind), hierdoor hoeft de andere ouder maar de helft van de onderhoudskosten aan de ander ouder te betalen, § 1612b Abs. I Nr. 1 BGB.

In alle andere gevallen wordt de kinderbijslag volledig toegerekend als onderdeel van de onderhoudskosten, § 1612b Abs. I Nr. 2 BGB.

De kinderbijslag wordt bij de ontvangers van WW (Arbeitslosengeld II) tot het inkomen gerekend, als het niet voor de kinderen zelf voor hun eigen levensonderhoud nodig is. Dat is bijvoorbeeld het geval, als het kind voldoende eigen inkomsten heeft. Deze regeling geldt alleen voor minderjarige kinderen, zo dat bij volwassen kinderen de kinderbijslag altijd tot het inkomen van de ouders gerekend wordt. Voor volwassen kinderen is er echter een uitzondering in § 1 Abs. 1 Nr. 8 Alg II-V (Verordnung zum Arbeitslosengeld II). Leven volwassen kinderen niet in het gezin van de werkloze en wordt de betaalde kinderbijslag bewijsbaar aan hen doorgegeven, dan wordt het niet als inkomen gerekend.

Grafische weergave kinderbijslagontwikkeling 1975-2010

De kinderbijslag werd in Duitsland onder het Nationaalsocialisme bekend onder de naam „Kinderbeihilfe“ voor arische gezinnen ingevoerd. In september 1935 kregen kinderrijke gezinnen daarbovenop noch een eenmalige toeslag. Vanaf april 1936 werd een maandelijkse toeslag ingevoerd.[15] Gezinnen van werknemers met een maandelijks inkomen beneden de 185 Reichsmark kregen vanaf het vijfde kind maandelijks 10 Reichsmark. Vanaf 1938 werd deze toeslag reeds vanaf het derde kind gegeven.

Vanaf 1954 begonnen de werkgevers voor het derde en elk daarop volgende kind een kinderbijslag van 25 DM te betalen. Sinds 1955 werd dit ook aan arbeidsloos uitbetaald. Vanaf 1961 werd er reeds voor het tweede kind kinderbijslag betaald. Dat vanaf nu door de staat werd gefinancierd en door de toenmalige Bundesanstalt für Arbeit uitbetaald. Na een reorganisatie werd na 1964 de “Bundesanstalt” verantwoordelijk.

Vanaf 1975 is er ook kinderbijslag voor het eerste kind. Tegelijkertijd werd een belastingaftrek voor kinderen afgeschaft. Die belastingaftrek werd echter in 1983 weer ingevoerd. Ondanks stapsgewijze verhogingen van de belastingaftrek werd het bestaansminimum van kinderen gedeeltelijk via de belasting uitbetaald. Dat veranderde in 1996, toen het bestaansminimum voor kinderen van belasting werd vrijgesteld.

Begin 1988 besloot het Bundessozialgericht in Kassel, dat ook pleegouders recht hadden op kinderbijslag voor de aan hen toevertrouwde kinderen. Ook als zij, de pleegouders, al door de Jugendamt geld voor de kinderen kregen (pleeggeld, kleedgeld en zakgeld) (Az.: 10 RKg 5/85).

• „En“= Kinderbijslag en belastingaftrek (vrijstelling) is opgeteld;
  „Of“=Of er wordt alleen kinderbijslag of belastingaftrek berekend, afhankelijk van wat voor de aanvragers het voordeligste is.

Welk kind het eerste, tweede, derde of volgende kind is, is afhankelijk van wanneer een kind geboren is. Het oudste kind is steeds het eerste kind. Door kinderen uit andere (vroegere) verhoudingen kan dit veranderen.

• familienkasse.de - Bundesagentur für Arbeit
• (nl) Informatiefolder kinderbijslag Familienkasse
• Einkommensteuergesetz mit den Vorschriften über das Kindergeld in § 31 und §§ 62 bis 78
• Bundeskindergeldgesetz (BKGG)
• Prof. Dr. Wendt: Grundfragen der Familienbesteuerung
• Bundeszentralamt für Steuern zum Familienleistungsausgleich
• Kindergeld im JuraWiki
• Studie des FiBS zur Umfinanzierung der Elternkosten (PDF; 660 kB)
• Studie des Berlin-Instituts für Bevölkerung und Entwicklung, Kinderzahlen und Familienpolitik im europäischen Vergleich (PDF)
• Gesetze, Merkblätter, Dienstanweisung und Urteile zum Kindergeld