Kaïn en Abel
Kaïn (Hebreeuws: קַיִן, Kajien) en Abel (Hebreeuws: הֶבֶל, Heḇel) waren volgens Genesis 4 [1] [2][3] in de Hebreeuwse Bijbel (voor Christenen het Oude Testament) de twee oudste zonen van Adam en Eva. Kaïn was volgens de Bijbel de eerste persoon die werd geboren en de eerste moordenaar, Abel was de eerste persoon die stierf.
Het verhaal
Genesis
De Bijbel schrijft dat Eva zwanger werd en dat Kaïn werd geboren. Daarna werd Abel geboren, zonder dat er melding wordt gemaakt van zwangerschap.
Kaïn, de oudste van de twee, was landbouwer; Abel was schaapherder. Kaïn doodde zijn broer, omdat God Abels dieroffer wel aannam, maar het offer van Kaïn, een deel van de oogst van het land, niet. In afbeeldingen wordt vaak getoond dat de rook van Abels offer opstijgt en de rook van Kaïn niet. Hoewel jaloezie voor de hand ligt, vermeldt het verhaal geen reden voor de broedermoord, noch voor Gods voorkeur.
God vraagt Kaïn waar zijn broer is, waarop deze antwoordt met "Ben ik mijn broeders hoeder?" Om zijn daad wordt Kaïn door God vervloekt en verdoemd tot zwerven (Genesis 4:11). Desondanks brengt God op Kaïn een "teken" aan, zodat niemand hem kwaad zal doen. Zijn eventuele moord zal zevenvoudig worden gewroken, belooft God. Kaïn trekt naar "het land van Nod (Hebreeuws: אֶרֶץ־נוֹד – ʾereṣ-Nōḏ, "het Land van Zwerf"), ten oosten van Eden" (Genesis 4:16) nod is de stam van het Hebreeuwse werkwoord voor "zwerven", dus hier wordt niet een land maar de doelloosheid aangeduid waarmee Kaïn aanvankelijk de wereld in trok. In Nod vindt hij zijn vrouw (blijkbaar waren er behalve Adam, Eva, Kaïn en Abel ook nog andere mensen), met wie hij de zoon Henoch krijgt (Genesis 4:17). Later sticht Kaïn een stad, de eerste die in de Bijbel genoemd wordt, die hij naar zijn zoon Henoch noemt.
Interpretatie
Meerlingen
De Hebreeuwse tekst geeft aanleiding te concluderen dat met Kaïn en Abel meerlingen zijn geboren. Zo geeft Rasji in zijn verklaring aan dat met Kaïn een tweelingzus zou zijn geboren (wegens het verbindingswoord את, et) en met Abel twee tweelingzusters (aangezien twee keer het verbindingswoord את wordt gebruikt), een drieling aldus. Genesis 4:2 geeft namelijk aan dat Eva "later" baarde, waaruit geconcludeerd wordt dat zij eerst een tweeling en erna een drieling ter wereld bracht. A.H. Edelkoort concludeerde dat Kaïn en Abel mogelijk tweelingbroers waren.[4]
Seth de vervanger van Abel?
Na Abels dood krijgen Adam en Eva nog een zoon, die zij als 'vervanging' van Abel beschouwen. Zij noemen hem Seth. Omdat de genealogieën van Kaïn en Seth sterk overeenkomen qua namen, is het idee geopperd dat Seth misschien een latere toevoeging aan het verhaal is, om te voorkomen dat alle mensen volgens Genesis van de broedermoordenaar Kaïn zouden afstammen. Verder is er de mogelijkheid dat de naam Seth en Kaïn door elkaar gewisseld worden door de parallel met de Egyptische mythe van Seth. De Egyptische god Seth vermoordde hierin zijn broer Osiris.
Christendom
In het Nieuwe Testament wordt Kaïn getekend als een waarschuwing tegen de zonde en de gevolgen ervan,[5][6] terwijl Abel juist als voorbeeld van een ware gelovige wordt genoemd, hetgeen een verklaring biedt voor Gods voorkeur voor Abels offer:
| "Door zijn geloof heeft Abel God een offer gebracht dat beter was dan dat van Kaïn. Om zijn geloof verklaarde God hem rechtvaardig en aanvaardde hij zijn gaven. Door zijn geloof blijft Abel spreken, ook na zijn dood.[7]" |
In de kunst is de dood van de onschuldige Abel vaak verbeeld als voorafschaduwing van de dood van Christus.
Historisch perspectief
Soortgelijke verhalen komen ook bij andere volken voor, waardoor men vermoedt dat de oude rivaliteit tussen de rondtrekkende veehouders en de plaatsgebonden landbouwers de achtergrond vormt voor het verhaal. Kaïn en Abel wordt dan ook vaak aangehaald door Anarchoprimitivisten, zoals Daniel Quinn in zijn boek Ismaël. Kaïn was een akkerbouwer en de stichter van de eerste steden, wat hem maakt tot de stichter van de beschaving. Abel daarentegen vestigde zich niet en maakte zich geen eigenaar van grond, wat hem maakt tot de primitieveling, de natuurmens.
Gnostiek
In veel gnostische teksten en met name in de gnostische stroming van het sethianisme worden Kaïn en Abel bij Eva verwekt als gevolg van een verkrachting van haar door de archonten, de dienaren van de demiurg. In teksten als bijvoorbeeld het Wezen van de Wereldheersers en de Oorsprong van de Wereld zijn Kaïn en Abel de prototypes van de slechts door passies en driften beheerste niet-gnostische mens. In het Apocryphon van Johannes worden Kaïn en Abel bij Eva verwekt door Jaldabaoth, de demiurg zelf. Eigenlijk heten zij JHWH en Elohim, de twee namen voor God in de Hebreeuwse bijbel. Het zijn beide demonische krachten en om dat feit te verhullen worden zij ook aangeduid als Kaïn en Abel.
Koran
De Koran verhaalt in de soera De Tafel over de twee zonen van Adam. Ze worden niet met naam genoemd, maar binnen de islam worden de namen Habiel (Abel) en Kabiel (Kaïn) gebruikt. Ook hier betreft het een offer dat van de een wel wordt aangenomen en van de ander niet. Volgens de ene broer komt dat, omdat de ander niet godvrezend is, waarop hij wordt doodgeslagen. Zo behoort hij tot de verliezers, maar beseffende dat hij het lijk niet zal kunnen verbergen, behoort hij tot hen die wroeging hebben.
God zendt een raaf om Kaïn uit te leggen wat hij met het lijk van zijn broer moet doen; er is immers nog nooit iemand overleden, laat staan begraven (De Tafel 31). Het verhaal stelt verder dat: Wie ook een mens doodt, behalve wegens het doden van anderen of het scheppen van wanorde in het land, het ware alsof hij het gehele mensdom had gedood.
Bronnen, noten en/of referenties
|