Jean-Joseph Rabearivelo

Rabearivelo studeerde aan de Frères des Écoles Chrétiennes en vervolgens aan het Collège Saint-Michel. Omdat hij weigerde om zich tot het katholicisme te bekeren, werd hij in 1914 van school gestuurd en maakte zijn studie in 1915 af aan het École Flacourt. Naar verluidt publiceerde hij rond deze periode, op 14-jarige leeftijd, zijn eerste gedichten in het literaire tijdschrift Vakio Ity, onder het pseudoniem K. Verbal.

Rabearivelo had aanvankelijk een grote verscheidenheid aan baantjes; hij ontwierp kantwerk, was boodschappenjongen, secretaris en tolk voor een districtsadministrateur. Tijdens deze periode ontwikkelde hij een passie voor 19e- en 20e-eeuwse Franse literatuur. Hij oefende zich derhalve in de Franse uitspraak en begon zichzelf Engels, Spaans en Hebreeuws te leren. Zijn liefde voor de Franse literatuur ging zover, dat hij zijn naam veranderde in Jean-Joseph, zodat hij dezelfde initialen zou hebben als Jean-Jacques Rousseau. Vaak gebruikte hij echter pseudoniemen als Amance Valmond en Jean Osmé. Rabearivelo liet zich bij zijn gedichten voornamelijk inspireren door schrijvers en dichters die in hun eigen omgeving werden geminacht, zoals Baudelaire and Rimbaud.

In 1920 vond Rabearivelo een baan als assistent-bibliothecaris in de club Cercle de l'Union. In dat jaar schreef hij een novelle in het Malagassisch, zijn eerste boek. Rond deze periode begon Rabearivelo te corresponderen met schrijvers buiten Madagaskar, zoals André Gide, Paul Valéry, Jean Amrouche, Paul Claudel en Valery Larbaud. Ook importeerde hij een groot aantal boeken en stelde zo een bibliotheek samen die op dat moment de grootste van het eiland was. Zo werd Rabearivelo een bekende in de literaire kringen op het eiland Madagaskar. Hij raakte bevriend met hoge Franse functionarissen die net als hij een passie hadden voor de Franse literatuur, zoals Pierre Camo, uitgever van het literaire tijdschrift 18° Latitude Sud. In 1924 kreeg hij een baan bij de uitgeverij Imprimerie de l'Imerina als proeflezer, die hij tot zijn dood zou houden.

In 1924 publiceerde hij La coupe de cendre ('de beker met as') en twaalf zelfvertaalde Malagassische gedichten in 18° Latitude Sud en andere tijdschriften, waaronder het Parijse blad La Vie. In 1925 volgde een historische roman, L'Aube Rouge ('De Rode Dageraad') genaamd, over de laatste jaren van het koninkrijk Imerina. Twee dichtbundels volgden in 1927 en 1928, getiteld Sylves ('Bossen') en Volumes. In 1928 schreef hij ook zijn tweede historische roman L'interférence, alweer met de laatste jaren van het voormalige koninkrijk als thema. Rabearivelo vertaalde traditionele kabary (Malagassische vertelkunsten) in het Frans, maar vertaalde ook buitenlandse werken in het Malagassisch. Door zijn vertaalwerken konden Malagassiërs werken van Baudelaire, Rimbaud, Laforgue, Rilke, Whitman en Góngora in hun eigen taal lezen. Door zijn literaire bijdragen steeg hij in aanzien in de intellectuele kringen van Madagaskar, die hem bezagen als Madagaskars voornaamste schrijver van poëzie en proza, en werd hij een gevierd journalist en kunstcriticus.

Ondanks zijn succes, had Rabearivelo veel schulden en leefde hij doorgaans in armoede. Hij leidde een losbandig leven, werd depressief en raakte verslaafd aan alcohol en opium. In 1926 trouwde Rabearivelo met Mary Razafitrimo, de dochter van een fotograaf, en uit dit huwelijk kwamen vijf kinderen voort.

In de jaren 30 vormden Rabearivelo en andere Malagassische schrijvers en dichters de literaire beweging Hitady ny Very ('De Zoektocht naar Verloren Waarden'), die streefde naar erkenning voor de traditionele literaire kunsten van Madagaskar. Samen met Charles Rajoelisolo en Ny Avana Ramanantoanina richtte Rabearivelo in augustus 1831 het blad Ny Fandrosoam-baovao ('Nieuwe Vooruitgang') op, waarin Malagassische gedichten werden gepubliceerd. Rabearivelo publiceerde een groot aantal hainteny, die hij in het Frans had vertaald. In 1931 en 1932 verschenen twee dichtbundels van Rabearivelo, Presque-Songes ('Droombeelden') en Traduit de la nuit ('Vertaald uit de nacht'), waarin zijn gedichten in twee varianten verschenen: in het Malagassisch en het Frans. In 1935 schreef Rabearivelo Imaitsoanala, de eerste Malagassische opera, genaamd naar de legendarische moeder van koning Ralambo.

In 1933 stierf Rabearivelo's driejarig dochtertje Voahangy, een gebeurtenis die een grote impact op Rabearivelo had. Toen in 1936 zijn vijfde dochter werd geboren, noemde hij haar Velomboahangy, wat 'Voahangy leeft' betekent. De dood werd een prominent thema in zijn latere werken.

Veel Franse kolonisten zagen het werk van Rabearivelo als een bewijs van de positieve invloed die hun moederland op de cultuur van Madagaskar had. Rabearivelo schreef in zijn dagboek echter dat hij zich misbruikt voelde door de Fransen. De Franse gouverneur Michel Lucien Montagné beloonde hem door een lidmaatschap van de Académie malgache (Malagassische academie) in 1932, maar Rabearivelo voelde zich verraden toen hij in 1937 drie dagen werd vastgezet omdat hij zijn belasting niet kon betalen. Bovendien kwamen de koloniale autoriteiten hun belofte niet na om hem Madagaskar te laten vertegenwoordigen op de Wereldtentoonstelling van 1937 in Parijs. Om dit soort redenen begon Rabearivelo steeds meer wrok te koesteren tegen de kolonisten en kreeg een steeds grotere aversie tegen Frankrijk.

Aan de andere kant kreeg Rabearivelo steeds meer kritiek van de hogere Malagassische kringen, die hem veroordeelden om zijn wispelturig gedrag, zijn veranderde zienswijzen en zijn gedrag tegenover zijn vrouw en kinderen. Sommige van zijn voormalige kameraden beschuldigden hem zelfs van het feit dat Rabearivelo juist heulde met de Franse kolonisten en de Malagassische tradities verraadde. Door deze teleurstellingen, zijn groeiende schulden en het verdriet om de dood van zijn dochter raakte Rabearivelo steeds depressiever en in zijn dagboeken refereerde hij steeds vaker naar de dood.

Op 19 juni 1937 vertelde een Franse vriend hem dat Rabearivelo niet meer carrière kon maken in de administratieve sector als hij had gehoopt, gezien het feit dat hij autodidact was en niet over de juiste diploma's beschikte. In de nacht van 22 juni, drie dagen na dit nieuws, pleegde Rabearivelo zelfmoord door een overdosis kininecapsules, gevolgd door 10 gram kaliumcyanide. Voordat hij stierf schreef hij zijn laatste gedicht en verbrandde zijn eerste vijf dagboeken. Wat resteerde waren vier dagboeken van tezamen 1800 pagina's, die zijn leven beschreef na 4 januari 1933. Na zijn dood werden zijn overige literaire werken postuum gepubliceerd.

• Oeuvres complètes, tome I. Le diariste (Les Calepins bleus), l'épistolier, le moraliste (samengesteld door Serge Meitinger, Liliane Ramarosoa en Claire Riffard, Éditions du CNRS, 2010)
• Oeuvres complètes, tome II. Le poète, le narrateur, le dramaturge, le critique, le passeur de langues, l'historien (samengesteld door Serge Meitinger, Liliane Ramarosoa, Laurence Ink en Claire Riffard, Éditions du CNRS, 2012)

• La Coupe de cendres (Antananarivo: G. Pitot de la Beaujardière, 1924)
• Sylves (Antananarivo: Imprimerie de l'Imerina, 1927)
• Volumes (Antananarivo: Imprimerie de l'Imerina, 1928)
• Presque-songes (Antananarivo: Imprimerie de l'Imerina, 1934)
• Traduit de la nuit (Tunis: Éditions de Mirage, 1935; Parijs: Éditions Orphée La Différence, 1991; Parijs: Éditions Sépia / Tananarive: Tsipika, 2007)
• Chants pour Abéone (Antananarivo: Éditions Henri Vidalie, 1936)
• Lova (Antananarivo: Imprimerie Volamahitsy, 1957)
• Des Stances oubliées (Antananarivo: Imprimerie Liva, 1959)
• Poèmes (Presque-songes, Traduit de la nuit) (Antananarivo: Imprimerie officielle, 1960)
• Amboara poezia sy tononkalo malagasy (Antananarivo: Éditions Madagasikara, 1965)
• Vieilles chansons des pays d'Imerina (Antananarivo: Éditions Madprint, 1967)
• Poèmes (Presque-songes, Traduit de la nuit, Chants pour Abéone) (Parijs: Hatier, 1990)

• Imaitsoanala, fille d'oiseau: cantate (Antananarivo: Imprimerie officielle, 1935)
• Aux portes de la ville (Antananarivo: Imprimerie officielle, 1936)
• Imaitsoanala, zana-borona (Antananarivo: Imprimerie nationale, 1988)
• Eo ambavahadim-boahitra (Antananarivo: Imprimerie nationale, 1988)
• Resy hatrany (Antananarivo: Imprimerie nationale, 1988)

• L'Interférence, suivi de Un conte de la nuit (Parijs: Hatier, 1988)
• Irène Ralimà sy Lala roa (Antananarivo: Imprimerie nationale, 1988)
• L'Aube rouge (Parijs: Bouquins, 1998)

• Enfants d'Orphée (Mauritius: The General Printing, 1931)
• Ephémérides de Madagascar (samengesteld door M. Eugene Jaeglé. Antananarivo: 1934)
• Tananarive, ses quartiers et ses rues (samengesteld door E. Baudin. Antananarivo: Imprimerie de l'Imerina, 1936)