Jasperina de Jong

Jasperina (Pien) de Jong werd geboren op 7 januari 1938 in een arbeidersgezin in Amsterdam[1] en woonde in haar jeugd op het Javaplein. Na haar middelbareschooltijd werkte ze afwisselend als tandartsassistente en typiste. Haar zangstem was inmiddels in de huiselijke kring en op school al ontdekt. Ze wilde in eerste instantie balletdanseres worden en volgde vanaf haar vijftiende balletlessen. Dit werd niet wat ze ervan had verwacht. Ze besloot vervolgens om artiest te worden. Haar ouders stonden niet achter deze wens: zij vonden een degelijk beroep nodig om te voorzien in het levensonderhoud. Ze lieten haar echter wel vrij in haar keuzes. In 1959 deed ze auditie bij het ABC-cabaret van Wim Kan, maar die wees haar af wegens gebrek aan talent. Kan zou dit later betreuren. De Jong ging op een cabaretcursus bij Cor Lemaire en later bij Bob Bouber waar ze haar talenten verder ontwikkelde. Bij Bouber hoorde ze in 1960 over Eric Herfst en zijn cabaretgroep Lurelei. Dat was een van de vele studentikoze cabaretgroepjes uit die tijd. Bij Lurelei was de leading lady Adèle Bloemendaal net vertrokken. De Jong deed auditie bij Herfst en de andere oprichter Ben Rowold. Herfst en Rowold waren niet echt enthousiast maar namen haar wel aan. De Jong debuteerde in het programma Niet sexpres uit 1960 en kreeg direct enthousiaste kritieken. Aanvankelijk werkte ze overdag nog bij de klantenservice van de Bijenkorf, omdat Lurelei in het begin nog niet veel bezoekers trok. Het klikte inmiddels ook tussen haar en Herfst, op wie ze al tijdens de auditie verliefd was geworden. Met wie het ook klikte was met Guus Vleugel. Vleugel schreef al met succes voor o.a. Conny Stuart en had daar bekendheid door gekregen. Herfst en Rowold wilden hem ook vragen een paar teksten voor Lurelei te schrijven met als achterliggend doel wat meer bezoekers te trekken. Vleugel reageerde echter niet op verzoeken en uiteindelijk bezocht De Jong hem onaangekondigd thuis. Het klikte meteen en Vleugel hoorde al snel mogelijkheden voor zijn teksten bij De Jongs interpretaties: haar stem en intonatie bleken wonderwel te passen bij de teksten van Vleugel. Het voor die tijd gewaagde nummer 'Callgirl' werd de hit van de show Hotel de Botel uit 1961. Het mocht in eerste instantie niet bij de VARA op tv uitgezonden worden. Later dat jaar werd de opname van het nummer bij de VPRO vertoond (met inleiding van een dominee). Nog in hetzelfde jaar trouwden Herfst en De Jong.

In april 1962 won De Jong met Callgirl de eerste prijs in het ICC-concours voor beginnend cabarettalent. In de jury zat onder anderen ook Wim Sonneveld, bij wie ze in het door hem geschreven Katootje de toverheks speelde. De Jong keek erg op naar deze cabaretgigant en was dan ook zeer vereerd toen ze in hetzelfde jaar als Eliza Dolittle naast Sonneveld mocht staan in de musical My Fair Lady. Ze speelde de rol afwisselend met Margriet de Groot en Dorien Mijksenaar. Na My Fair Lady trad De Jong weer op met Lurelei. Inmiddels was de groep het amateurstadium ontgroeid en trad met succes op voor volle zalen. Lurelei bracht waar het kon controversieel cabaret, schopte graag tegen heilige huisjes en raakte geregeld in conflict met de autoriteiten. Zo werden Guus Vleugel en Gerard Cox gearresteerd om het nummer Arme ouwe op verdenking van majesteitsschennis van koningin Juliana, er liepen regelmatig mensen weg uit de zaal en er kwamen boze brieven wegens het door Gerard Cox gezongen nummer "God is niet dood". De Jong was inmiddels de vedette van Lurelei en dé vertolkster van de scherpe, satirische Guus Vleugelteksten. Eind jaren '60 bleek Jasperina de Jong het kleine podium van Lurelei te zijn ontgroeid. Guus Vleugel raakte steeds meer "uitgeschreven" voor cabaret. Na de voorstelling Oud zeer (waarin een herhaling van eerdere succesnummers gebracht werd en waaraan Jasperina de Jong al niet meer meewerkte) viel in 1968 definitief het doek voor de cabaretgroep.

Jasperina de Jong (1971)

In het voorjaar van 1967 scoorde De Jong een hit met het nummer De wandelclub, dat oorspronkelijk geschreven werd door Toon Hermans voor diens film Moutarde van Sonaansee uit 1959. Musical trok haar sterker dan film en samen met Vleugel en haar man Herfst werd na het stoppen van Cabaret Lurelei de musical De stunt geproduceerd. De Jong speelde Lila van Dintelen, die via een "stunt" (een nieuw woord in die tijd) in de publiciteit wilde komen. De stunt kreeg niet het verwachte succes, zeker buiten Amsterdam werd de musical met thema's als drugsgebruik (LSD) en vrije seksuele moraal niet altijd begrepen en werd de voorstelling nogal "Amsterdams" bevonden. Nadat in Rotterdam het publiek het massaal af liet weten werd de musical voortijdig beëindigd om niet failliet te gaan. De Jong stortte zich hierna op het volgende musicalproject Sweet Charity. In deze musical schitterde ze en dit vormde de opmaat voor haar successen in de jaren 70. In dezelfde periode waarin ze Sweet Charity deed, vertolkte ze samen met Herfst, zoon Pelle (geb. 1963) en Sylvia de Leur de hoofdrol in de door Guus Vleugel geschreven Lurelei-komedieserie Rust noch duur, die door de KRO werd uitgezonden. Ook volgden de speciaal voor haar geschreven theatershows De Jasperina Show en Jasperina's grote egotrip, waarvan met name de eerste succesvol was en lovende kritieken ontving. Legendarisch werden liedjes als De minutenwals, Roll another one (de non) en Dobbe, dobbe, dobbe. De samenwerking met tekstschrijver Guus Vleugel verliep in de loop van de jaren 70 steeds moeilijker. Vleugel had al jaren depressieve periodes en moest steeds weer aangespoord worden tot schrijven. Hij had soms pas op het allerlaatste moment zijn teksten klaar. Daarnaast ontstond er enige artistieke onenigheid. Het leidde gaandeweg tot een breuk. Vleugel zou ter gelegenheid van het 700-jarig bestaan van Amsterdam een nieuwe musical voor haar schrijven, gebaseerd op de Gijsbrecht van Aemstel, maar dit kwam niet van de grond omdat hij de samenwerking met het echtpaar Herfst plotseling verbrak. Lennaert Nijgh schreef vervolgens deze musical (De engel van Amsterdam). Ook schreef hij de theatershow "Jozefien en Jasperien", een combinatie van theater en tour de chant, maar Jasperina miste bij hem het venijn van Vleugel, waardoor er daarna geen vervolg in samenwerking meer kwam. Wel klikte het met tekstdichter Ivo de Wijs en Joop Stokkermans, de componist die al eerder veel muziek voor haar geschreven had. Zij schreven vrijwel de gehele rest van haar repertoire. De theatershow Thuis Best volgde en in 1980 stond ze weer met Eric Herfst op het toneel in de cabaretproductie Tussen Zomer en Winter. In 1982 ging de musical Fien in première. De Jong vertolkte hierin de legendarische actrice Fien de la Mar. Toen het stuk op tournee ging, werd bij Eric Herfst een hersentumor geconstateerd, waar hij in 1985 aan overleed. Om haar verdriet te verwerken stortte De Jong zich op haar werk. Na de one-womanshows De gekkin van de gracht (over de spagaat tussen carrièrevrouw en huisvrouw zijn) en Victoria (waarin de directrice van een vlaggenfabriek zakenvrouw van het jaar wordt en een toespraak gaat houden voor de Raad van Europa) trad ze op met het liedjesprogramma Tour de Chant. Na een periode van relatieve stilte volgde de voorstelling Morgenster, waarin De Jong naast enkele nieuwe nummers van Ivo de Wijs ook veel van haar oude successen uit de jaren 70 zong. Daarna volgde Lang Leve de Opera (met Lieuwe Visser) en optredens met liederen van Bertold Brecht en Kurt Weill. Na een hoofdrol in de heropvoering van de Annie M.G. Schmidt-musical Heerlijk duurt het langst volgde in 2002 nog de voorstelling Marlene waarin ze in de huid kroop van Marlene Dietrich. Hierna sloot ze haar carrière af en trok ze zich na de laatste voorstelling meteen terug uit de publiciteit. Ze vond het wel genoeg geweest. Vier jaar later (2006) verscheen alsnog een 6-dvd-box met een ruime selectie liedjes, sketches, interviews en een paar integrale theatershows.

Voor haar rol van Inez in de film Vroeger is dood (1987) kreeg De Jong een Gouden Kalf. In 1989 speelde De Jong de rol van Elly in Jan Rap en z'n maat, naar het boek en toneelstuk van Yvonne Keuls. De Jong sprak in 1996 de stem in van Malafide, de boze fee uit de Disney-film Doornroosje. Critici spraken vol lof over haar vertolking van de slechterik. In 2001 speelde ze Liliane in Saint Amour en in 2004 de rol van Odette in de Vlaamse film Confituur.

• Rust noch duur (KRO, 1969 / 1970) - muzikale comedyserie
• Fien (1985) (als Fien de la Mar) - televisie miniserie
• Alle kinderen de deur uit (KRO, 1994) - comedyserie
• 25 minuten (VPRO, 2001) - reeks docu-drama's van Arjan Ederveen - Aflevering: Nina Brink - De Musical
• Wilhelmina (als koningin Emma) (NCRV, 2001) - dramaserie
• Jasperina: Op eenzame hoogte (AvroTros, 2019) - biografische documentaire

• Hollands Filmglorie - Filmoverzicht Jasperina de Jong
• Jasperina de Jong op Popinstituut.nl