James Randi

Zijn belangstelling voor het ontkrachten van het paranormale begon in zijn tienertijd. Hij was aanwezig bij een show van een goochelaar die iemand uit het publiek vroeg hem te helpen bij een optreden. Randi, als beginnend goochelaar, wilde dat uiteraard. Toen Randi zijn hand opstak zei de goochelaar "Ah jongeman, u bent zelf ook goochelaar?" Na het optreden sprak de verbaasde Randi de man aan en vroeg hoe hij dit wist. De man vertelde hem echter dat hij het niet wist. Het was gewoon onderdeel van zijn act: als het klopte schreef hij het toe aan 'magische krachten' en als het niet klopte dan maakte hij er een grap van.

Toen hij 15 jaar oud was, werd hij voor het eerst geconfronteerd met misbruik van goocheltrucs. In een kerk in zijn woonplaats was hij er getuige van hoe simpele goocheltrucs gepresenteerd werden als goddelijke macht. Vanaf dat moment begon hij, in navolging van zijn grote voorbeeld Houdini, met het aan de kaak stellen van charlatans. Zijn exposé van deze oplichterij werd hem niet in dank afgenomen, iets wat hij later nog vele malen ervaren heeft. Volgens Randi kunnen maar weinig mensen het waarderen als hun favoriete illusie wordt aangevallen, zelfs als de bewijzen voor zich spreken.

Op zijn 17e verliet hij het huis en ging bij een circus werken.

Hij begon zijn carrière als de Great Randall. In 1949 haalde hij de voorpagina's na de voorspelling van de uitkomst van de World Series. Randi heeft als professioneel goochelaar en ontsnappingsartiest gewerkt sinds 1950. In het blad Abracadabra beschreef hij de illusionistengemeenschap eens als volgt: "Ik ken geen enkele beroepsgroep die zo afhankelijk is van wederzijds vertrouwen als de onze".

In 1964 bood hij tijdens een radio-uitzending $ 1.000 voor degene die zijn paranormale gave kon bewijzen. Later verhoogde hij dat naar $10.000.

In 1987 deed hij de truc van De Melkbus van Harry Houdini. Hij dompelde zich in een met water gevulde melkbus die werd afgesloten. Er zat iets vast en hij kon er niet uit. Hij beschadigde zijn rugwervels en werd op het nippertje gered door zijn medewerkers. Op 55-jarige leeftijd besloot hij zulk soort stunts niet meer te doen.[1]

Randi kreeg pas echt de schijnwerpers op zich toen hij de paranormale claims van Uri Geller betwistte (1973). Toen Uri Geller eens mocht optreden in de tv-show van Johnny Carson zorgde Randi er met medeweten van Carson voor dat Geller niet op zijn trucs kon terugvallen. Geller ging af, wat echter niet ten koste ging van zijn sterrenstatus. Randi beschuldigde Geller ervan een charlatan te zijn die standaardgoochelkunst gebruikte om zijn paranormale kunsten te staven, en herhaalde deze uitspraken in zijn boek The magic of Uri Geller. Geller daagde hem daarvoor voor de rechter maar de zaak werd geseponeerd. De rivaliteit duurt nu al 30 jaar. Randi was medeoprichter en prominent lid van het CSICOP (Committee for the Scientific Investigation of Claims of the Paranormal), totdat hij terugtrad vanwege de rechtszaken tegen hem door Geller. De rechtszaken kostten te veel geld. Sinds deze rechtszaken heeft Randi Geller geen oplichter meer genoemd, maar volstaat ermee er op te wijzen dat hij hetzelfde als Geller kan, maar dan met een truc. "Als Geller het doet met paranormale krachten, doet hij het op de moeilijke manier" is ook een uitspraak van Randi.

Randi schreef verschillende boeken waarin hij het geloof in en de claims van paranormale verschijnselen aanviel. Hij is altijd strijdbaar gebleven in het onthullen van bedriegers en charlatans die hier misbruik van maken ten behoeve van eigen gewin. Zijn Project Alpha toonde de manco's van veel universitaire paranormale onderzoeksprojecten aan. Randi's ontmaskering van gebedsgenezer Peter Popoff (Popoff gebruikte een in-ear hoortoestel en zijn vrouw die details van de personen uit het publiek had) had tot gevolg dat Popoffs invloed en populariteit sterk daalden.[1]

Begin jaren tachtig betekende een test van Randi ook het einde van de paranormale carrière van James Hydrick. Deze beweerde psychokinetische krachten te bezitten. Dat demonstreerde hij door bladeren van een telefoonboek om te slaan en potloden te laten draaien, zonder ze aan te raken. Toen Randi samen met Hydrick verscheen in een aflevering van het Amerikaanse televisieprogramma That's My Line onderwierp Randi de vermeende psychokineticus aan een test, waaraan Hydrick vrijwillig meewerkte. Randi verdacht hem ervan dat hij op een goed gecamoufleerde manier tegen het telefoonboek en de potloden blies en met zijn lichaam lucht verplaatste. Vervolgens legde Randi een grote hoeveelheid kleine stukjes vederlicht piepschuim om de voorwerpen heen en verzocht Hydrick zijn kunsten te herhalen, zonder het piepschuim op te laten waaien. Hydricks zgn. 'krachten' konden vervolgens niet worden aangetoond. Dat betekende het einde van Hydricks televisieloopbaan. Later, in 1981, bekende Hydrick ook zelf aan journalist Dan Korem dat het maar een truc geweest was.

In 1996 richtte Randi de James Randi Educational Foundation (JREF) op. Deze organisatie ondersteunt onderzoek van paranormale claims en probeert deze te testen onder gecontroleerde onderzoeksomstandigheden. Iedereen die als eerste een bovennatuurlijke vaardigheid kan aantonen, ontvangt een prijs van $1.000.000. Nog niemand heeft de test doorstaan. Ook 'babyfluisteraar' Derek Ogilvie faalde.[2][3]

Randi schrijft regelmatig een column, Twas Brillig, voor het tijdschrift Skeptic van The Skeptics Society.

Na de pensionering van Randi ging de JREF schenkingen uitkeren aan niet-commerciële groeperingen die kritisch denken en een op feiten gebaseerd wereldbeeld bevorderen.

Een eerbetoon aan James Randi van The Independent Investigations Group IIG tijdens TAM9.

James Randi tijdens een van zijn shows

In de voorwaarden en regels voor de '$1 Million Challenge' heeft Randi vastgelegd dat beide partijen (hijzelf en degene die de uitdaging aangaat) overeenkomen welke uitkomsten van de test een succes dan wel een mislukking zullen betekenen. Deze voorwaarde wordt door zijn tegenstanders soms aangevoerd als reden waarom zoveel zelfverklaarde paranormale beroepsbeoefenaars weigeren aan de test mee te doen.

Wat een succes of mislukking betekent verschilt per geval, omdat iedereen die de uitdaging wil aangaan iets anders beweert te kunnen. De meeste tijd gaat volgens Randi zitten in het duidelijk krijgen, van wat iemand nu eigenlijk precies zegt te kunnen. Het is noodzakelijk om dit precies te bepalen om een test te kunnen ontwerpen in overleg met beide partijen, die kan aantonen of iemand wel of niet kan laten zien wat hij of zij beweert te kunnen.

Randi is niet geïnteresseerd in hoe mensen beweren iets te kunnen. Het enige dat zij hoeven te doen om de prijs te winnen is laten zien, onder gecontroleerde omstandigheden die fraude of zelfbedrog uitsluiten, dát ze het kunnen.

De prijs is o.a. ook beschikbaar voor homeopathie. Een ieder die op wat voor wijze dan ook, in een dubbelblinde test, een homeopathisch verdund middel kan onderscheiden van enkel hetzelfde verdunningsmiddel (veelal water) wint de prijs. Randi nam op een TED-presentatie in een keer homeopathische slaapmiddelen voor 6,5 dag in zonder dat het effect had.[1]

Randi was met deze uitdaging ook betrokken bij de ontmaskering van de ADE 651, een namaak-bomdetector van James McCormick.

Na de pensionering van Randi in 2015 accepteerde de '$1 Million Challenge' geen kandidaten meer.