Hitdossier

Voordat de eerste editie van Hitdossier verscheen, waren er enkele jaren eerder reeds enkele initiatieven ontplooid in hitparadetijdschriften, zoals in Pampus en Hitmemories, om registers met hitgegevens van artiesten te publiceren. Pampus ontstond eind 1973, Hitmemories begin 1974. Aan deze tijdschriften werkten mensen mee die betrokken werden bij het maken van de eerste editie van Hitdossier. Een van de eerste publicaties op dat gebied was het boekwerkje Veronica Top 40 Research uit 1974, samengesteld door Pampus-medewerker Harm Scholtens en uitgegeven door hemzelf en Gerard van Dijk van het blad 65-min.

In de eerste helft van de jaren 1970 had de Amsterdamse uitgever Robert Hofman, die in dienst was bij H.J.W. Becht’s Uitgeversmaatschappij (opgericht in 1892), ervaring opgebouwd met het publiceren van succesvolle popboeken (The Beatles, Bob Dylan,The Rolling Stones, etc.). Hij meende omstreeks 1976 dat er op de Nederlandse markt behoefte was aan een boek met een overzicht van de popmuziektitels, die op een hitparade hadden gescoord.

Door zijn contacten op de internationale licentiemarkt wist Robert Hofman welke boeken zijn buitenlandse collega’s in voorbereiding hadden. Zo zag hij de op handen zijnde uitgave van het Guinness Book of British Hit Singles, maar Robert Hofman vond dit een te zeer op de Britse markt gericht naslagwerk, ongeschikt voor Nederland.

Robert Hofman benaderde Robert Briel, de hoofdredacteur van het Veronica Omroepblad. In een kantoor aan de Amsterdamse Nieuwezijds Voorburgwal werden de eerste gesprekken gevoerd die tenslotte leidden tot een contract met de Stichting Top 40 vertegenwoordigd door Veronica deejay Lex Harding (Reinhard Lodewijk den Hengst) om een boek met de noteringen van deze hitparade uit te geven.

De inhoudelijke opzet en de lay-out van de boekuitgave werden bepaald door Briel en Hofman in onderling overleg: naast de hit noteringen foto’s en korte teksten over popgroepen. Robert Hofman liet het omslag ontwerpen door Bob Norrington in Londen, een specialist in de toen heel populaire air brush techniek. Norrington, die voor Hofman de cover in air-brush van “Het Gitaarboek” (door Tom Wheeler) had gemaakt, creëerde ook het logo “Hit Dossier”, een titel die door Briel was aangedragen. De boekpagina’s werden opgemaakt door Frank Kraaieveld (oprichter, leadzanger en basgitarist van de Bintangs), die in die tijd de lay-out van de wekelijkse omroepgids invulde.

Om een optimale verspreiding van het boek met een zo groot mogelijke startoplage te verkrijgen maakte Robert Hofman gebruik van een bepaling tussen uitgevers en boekverkopers in het z.g. Verkeersreglement. Het bepaalt o.a. dat een boek beneden een tussen deze twee partijen overeengekomen minimumprijs vrij verhandeld mag worden; dit betekent dat een boek ook buiten het exclusieve kanaal van de boekhandel verkocht kan worden. Deze regeling biedt nog een ander voordeel: een aanvaardbare en betaalbare consumentenprijs. Robert Hofman had een goede relatie opgebouwd met Hans Tonino, directeur van platenmaatschappij WEA n.a.v. het boek “Views” door Roger Dean (de covers van de groep Yes). Het “Hit Dossier” kwam bijgevolg zowel in de boekwinkels als in de platenzaken te liggen; een tamelijk uniek gebeuren voor die tijd. Door een geslaagde voorverkoop en een brede, efficiënte distributie was een forse eerste oplage mogelijk geworden zodat het break-even van de investeringskosten snel werden bereikt en de voorinvestering afgeschreven. Het succes van Hofmans initiatief bleef dus niet uit: er volgde algauw een tweede bijgewerkte editie.

Dat de eerste editie van “Hit Dossier” verscheen tijdens het 12½-jarig bestaan van de Nederlandse Top 40 is een aardige bijkomstigheid, maar voor uitgever Robert Hofman heeft dit blikken jubileum nooit een rol gespeeld bij het nemen van zijn beslissing om dit naslagwerk te laten verschijnen.

Het boek bevatte de noteringen uit de Top 40, Tipparade (vanaf eind 1969), LP Top 20 (vanaf eind 1969) en LP Top 50 (vanaf 1974). Verder werd in redactionele artikelen uitgebreid ingegaan op de geschiedenis van de Top 40, Radio Veronica en het verschijnsel "hitparade" in het algemeen. Verder werden verschillende termen uit de muziek-, hitparade- en radiowereld toegelicht. De samensteller van deze editie was Sieb Kroeske, destijds werkzaam bij de Stichting Nederlandse Top 40.

De tweede editie verscheen nog geen anderhalf jaar later, omdat de eerste editie uitverkocht was geraakt. De hitparadegegevens waren voor deze gelegenheid bijgewerkt, maar de redactionele teksten waren vrijwel ongewijzigd.

In de jaren tachtig en negentig verscheen Hitdossier gemiddeld eens per vier jaar. In 1990 verscheen een speciale editie ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van de Top 40, met daarin onder meer een lijst van alle Top 40-hits gerangschikt naar het aantal behaalde punten. De nummer 1 was De dans van Zorba van Trio Hellenique, Duo Acropolis en Mikis Theodorakis uit 1965.

De editie 1994 was de eerste die zonder Sieb Kroeske was samengesteld. Hij was inmiddels overgestapt naar de concurrerende Mega Top 50. De editie 1994 werd samengesteld door Francis Bouwman.

Vanaf 1998 stond Hitdossier onder redactionele leiding van Johan van Slooten. Onder zijn leiding is de opzet van het boek geleidelijk aan veranderd. De grootste verandering vond plaats in de negende editie, een jubileumeditie ter gelegenheid van 40 jaar Top 40. Niet alleen was de vormgeving ingrijpend veranderd, ook werd er voor het eerst van vrijwel elke artiest die ooit een (Top 40-)hit had gehad een korte biografische toelichting gegeven. Ook breidde Van Slooten het Top 40 Hitdossier uit met een aantal rubrieken en overzichten van onder meer artiesten met de meeste hits, langst genoteerde hits, meeste nummer 1-hits, etc.

De titel Hitdossier is inmiddels een ingeburgerde term in de mediawereld, hoewel hij officieel niet zonder toestemming van de Stichting Nederlandse Top 40 gebruikt mag worden. Verschillende lokale omroepen hebben programma's met de titel Hitdossier. Rob Stenders wilde in 2004 bij Yorin FM een programma uitzenden onder de titel Stenders' Hitdossier, maar dat mocht niet. Stenders veranderde de titel in Stenders' Popdossier. Radio Veronica zond in 2005 en 2006 het programma Top 40 Hitdossier uit, waarin elke werkdag een Top 40 uit een bepaald jaar werd behandeld. In 2008 keerde het programma terug als Veronica Top 40 Hitdossier, gepresenteerd door Erik de Zwart.

In 2005 verscheen een spin-off van Top 40 Hitdossier, de Top 40 Hitdossier Scheurkalender. Deze was eveneens door Johan van Slooten geschreven. Eind 2007 kreeg deze een vervolg in de vorm van de Top 40 Hitdossier Scheurkalender 2008. Er zijn ook enkele edities van Top 40 Hitdossier verschenen op cd-rom.

Aanvankelijk (in de eerste twee edities) bevatte Hitdossier uitsluitend hits uit de Top 40, Tipparade en LP Top 20/50. Vanaf de derde editie (1983) werden ook "prehistorische" hits opgenomen. Hiermee werden hits aangeduid uit de periode van voor 1965, het jaar waarin de Top 40 van start ging. Aanvankelijk gebruikte Hitdossier uitsluitend hitlijsten van het tijdschrift Muziek Expres (1958-1964) voor deze gegevens.

Later werden deze "prehistorische" hits uitgebreid tot zelfs 1939, hoewel er in die jaren geen sprake was van langlopende hitlijsten. Voor de informatie werd gebruikgemaakt van onder meer afspeellijsten van toenmalige radioprogramma's.

Johan van Slooten maakte gebruik van hitlijsten vanaf 1956. Het gaat om hitlijsten van Elsevier (1956-1958), Muziek Expres (1958-1964), Muziek Parade (1957-1964), Billboard (1960-1963), Tijd voor Teenagers (1963-1964) en Hitwezen (1964).

In de achtste editie uit 2001 werden ook hits vermeld die vanaf 2 januari 1965 in de publieke hitparades (onder meer de Parool Top 20 en Nationale Hitparade) hadden gestaan en niet in de Top 40 of de Tipparade.

Bij de tiende editie (2009) werd een cd-rom meegeleverd die de basis vormde voor de hitgegevens in het boek. Deze gegevens omvatten, naast de gebruikelijke Top 40- en Tipparadegegevens, uitsluitend de prehistorische hits uit de Muziek Expres-lijsten van 1958 tot en met 1964.

Naast het Hitdossier verscheen in november 2013, onder leiding van diskjockey Bart Arens, in november 2013 een ander hitboek in Nederland. Het droeg de titel Mega Top 50 Presenteert: 50 Jaar Hitparade[1] en bevat de noteringen van de opeenvolgende publieke hitparades: Tijd voor Teenagers Top 10, Parool Top 20, Hilversum 3 Top 30, Nationale Hitparade en Mega Top 50. Ook dit boek bevat een artiesten- en titelregister. Eerder, in 2006, was er al een cd-rom verschenen met de integrale lijsten van de hitparades van de publieke omroep. Deze kreeg de titel Mega Hitparade en bevat onder meer de hitlijsten van Muziek Parade en (vanaf 1969) Hilversum 3 Top 30, Nationale Hitparade, Mega Top 50 en Single Top 100. Daarnaast bevat de cd-rom historische lijsten van Arbeidsvitaminen (1946-1957) en Top 2000-lijsten (1999-2005).

Hitdossier is niet uniek in de wereld. Ook in veel andere landen zijn boeken à la Hitdossier verschenen. In de Verenigde Staten zijn de boeken van Joel Whitburn (Top Pop Singles) al sinds de jaren zeventig erg populair. Daarnaast kwam in Engeland de serie Rock File (de titel die leidde tot de naam Hit Dossier in 1977) uit, de eerste uitgave met een Brits hitoverzicht. In 1977 werd in Groot-Brittannië de eerste editie van het uiterst succesvolle Guinness Book of British Hit Singles gepubliceerd. De serie 'Record Research'-publicaties van Joel Whitburn in de USA vormde de inspiratie voor Hitdossier in Nederland.

Ook in België, Duitsland, Zweden, Australië en Canada zijn Hitdossier-achtige boeken verschenen.

• Top 40