Hans Willem Bentinck

In 1688 werd hem opgedragen, de regering van Amsterdam, onder leiding van Nicolaes Witsen, tot nog toe onhandelbaar, gunstig te stemmen voor de invasie naar Engeland, wat hem gelukte. Bovendien reisde hij naar Brandenburg om militaire steun te verwerven voor het geval de Republiek zou worden aangevallen door Frankrijk. Bentinck speelde een belangrijke rol bij de logistieke en militaire voorbereidingen van de invasie naar Engeland. Eveneens onderhield hij een geheim netwerk aan correspondenten waardoor Willem III in contact was met de Engelse oppositie. Hij vergezelde de stadhouder op zijn overtocht naar Engeland, en op diens mars van Torbay naar Londen.

De landing van stadhouder Willem III op 15 november 1688, de dag na zijn verjaardag. Prent door Romeyn de Hooghe.

Toen Willem III koning van Engeland was geworden, verhief hij Bentinck tot peer van Engeland (1689) en schonk hem de titels baron Cirencester, burggraaf van Woodstock en graaf van Portland. Bovendien werd hij benoemd tot Groom of the Stole zodat hij voortdurend in de nabijheid van de koning kon zijn. Hij groeide uit tot een van zijn belangrijkste adviseurs. Bovendien speelde hij een belangrijke rol in het bestuur van Schotland, en correspondeerde hij met de Staatse generaal Godard van Reede over de te volgen strategie in de Ierse veldtocht. Vanwege zijn vermeende arrogantie en gierigheid, en omdat hij als buitenlander een zeer invloedrijke positie aan het hof had, was hij zeer impopulair onder de Engelsen. Vele schotschriften verschenen waarin een homoseksuele relatie met Willem werd gesuggereerd, maar waarin hij met name symbool stond voor de Nederlandse aanwezigheid aan het hof, die door de politieke oppositie als verdacht werd gezien. Ironisch genoeg viel hetzelfde verwijt hem te beurt in de Republiek. Toen hij in het voorjaar van 1690 naar de Staten van Holland werd gezonden, stelden de gedeputeerden van Amsterdam voor hem toegang te weigeren: Portland, als zijnde in dienst eener buitenlandsche mogendheid geen recht had zitting te nemen in de Staten van Holland als lid van de Ridderschap van Holland. Zijn tegenstanders waren burgemeester Huydecoper, Hinlopen en de pensionaris Cornelis Bors van Waveren. Amsterdam deed na aankomst van Portland pogingen om de Engelse aandelen op de beurs te laten zakken, wat mislukte. Willem III dreigde alle Nederlandse schepen die in de Britse havens lagen als prooi te beschouwen. Portland moest dit onder bedekte termen kenbaar maken op de beurs. Eind maart was het verzet van Amsterdam gebroken. Zonder verdere moeilijkheden nam Portland zitting in de Staten van Holland.[3]

Huis ter Nieuburch, waar de Vrede van Rijswijk werd gesloten. Gravure door Pieter Schenck

Tijdens de Negenjarige Oorlog speelde Portland een belangrijke rol als liaison tussen de Republiek en Engeland om de militaire strategie en logistiek te bespreken en eventuele problemen op te lossen. Tevens werd hij gezien als patroon van de Court Whigs, een groep Engelse ministers die een pro-Nederlandse buitenlandse politiek voorstond en de koning steunde in zijn worsteling met het parlement om zijn prerogatieven veilig te stellen en fondsen te werven voor de oorlog tegen Frankrijk. Toen in 1697 de besprekingen voorafgaande aan de Vrede van Rijswijk dreigden vast te lopen, vonden enkele informele ontmoetingen plaats tussen Portland en de hertog van Boufflers, een favoriet van Lodewijk XIV om de besprekingen kort te sluiten.

In 1698 werd hij naar Frankrijk gezonden om van Lodewijk XIV gedaan te krijgen dat de onttroonde koning Jacobus van het hof verwijderd werd. Hiertoe was Lodewijk XIV echter niet bereid. Wel initieerden de Franse ministers Pomponne en Torcy besprekingen met Portland over de verdeling van het Spaanse Rijk. Carlos II dreigde kinderloos te overlijden, en de vrees ontstond dat de strijd om zijn erfenis een oorlog zou kunnen veroorzaken. In 1698 en 1700 voerde Portland vele gesprekken achter de schermen met de hertog van Tallard, resulterend in twee Spaanse Verdelingsverdragen. Afgesproken werd dat het Spaanse Rijk verdeeld zou worden onder de Beierse (alleen eerste verdrag), de Franse en de Oostenrijkse pretendenten.

Arnold Joost van Keppel, de 1st Earl of Albemarle.

In 1699 besloot Portland de politiek de rug toe te keren. De aanleiding was een sluimerend conflict met zijn rivaal aan het hof, Arnold Joost van Keppel, die door Willem III graaf van Albemarle gemaakt was en als tweede favoriet naar voren kwam. Bovendien was de kritiek op Portland na het einde van de oorlog enorm toegenomen. Dat had ook te maken met de enorme landgoederen die Portland van de koning had gekregen in Wales, waardoor hij schamper de 'Dutch Prince of Wales' als bijnaam had gekregen. Bovendien verwierf hij enorme landgoederen in Ierland, die hij wellicht om tactische redenen op naam van zijn zoon, Henry, Lord Woodstock, liet zetten. Ironisch genoeg kwam de onvrede ten aanzien van Portland in Engeland pas tot een uitbarsting na zijn terugtrekking uit de politiek in 1701. Een parlementair onderzoek bevond hem schuldig aan hoogverraad vanwege zijn rol in de geheime onderhandelingen over de Spaanse erfenis. De twijfelachtige veroordeling van het Lagerhuis werd vernietigd door het Hogerhuis. Wel raakte hij al zijn Ierse landgoederen kwijt na een kritisch rapport van een parlementaire commissie. Hoewel Portland geen rol meer speelde in de politiek, was hij tijdens de Spaanse Successieoorlog (1702-1713) nog wel infrequent actief als liaison tussen Londen en Den Haag.

In 1709 verdeelde hij zijn bezittingen tussen zijn twee zonen. Zijn oudste zoon, Henry, volgde op in zijn titels en werd de tweede graaf van Portland. Bovendien kreeg hij al de Engelse bezittingen van zijn vader, die op het astronomische bedrag van £ 850.000 werden geschat. In 1716 zou Henry door George I van Groot-Brittannië verheven worden tot eerste hertog van Portland. De Nederlandse bezittingen, ter waarde van ongeveer £ 150.000, liet hij aan zijn zoon Willem Bentinck na. Willem Bentinck zou later adviseur van stadhouder Willem IV worden.