Gewone plataan
De gewone plataan (Platanus × hispanica, synoniem: Platanus × acerifolia of Platanus × hybrida) is een boom uit de plataanfamilie (Platanaceae). Het is een snelgroeiende hybride van de oosterse plataan (Plantanus orientalis) en de westerse plataan (Platanus occidentalis). De boom wordt veel aangeplant voor schaduw en om de sierwaarde in stadsstraten en op pleinen. De boom kan de luchtvervuiling in de stad goed verdragen, evenals de beperkte beschikbare ruimte voor de wortels. Ook flink snoeien kan de boom hebben. De gewone plataan kan ongeveer 30 m hoog worden.
| Gewone plataan | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||
| Plataan, typische bladderende stam | ||||||||||||||||
| Taxonomische indeling | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Soort | ||||||||||||||||
| Platanus × hispanica Münchh. (1770) | ||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||
| 26 m hoge (1994) plataan in Hyon, België met op 150 cm hoogte een stamomtrek van 607 cm (2007). | ||||||||||||||||
Afbeeldingen Gewone plataan op  | ||||||||||||||||
Gewone plataan op  | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
Het jonge blad en twijgen zijn dicht bezet met stervormige haren. Als de haren uitvallen kunnen deze soms allergische reacties, zoals jeuk en irritaties aan de slijmvliezen, veroorzaken.
Kenmerken
De boom heeft een koepelvormige kroon met grote, gespreide takken aan een lange stam. De boomschors is glad, dun en grijsbruin. Door afschilferen ontstaan groenachtige of gele vlekken (zie foto). De boom heeft bleekgroene twijgen, die later fors en bruin van kleur worden. De knoppen zijn kegelvormig, roodbruin en hebben een grote voet die uitsteekt. Ze zijn 6-8 mm groot.
De plataan heeft vijflobbige bladeren, waarvan elke lob driehoekig is en een ruwe getande rand heeft. De bladkleur is aan de bovenzijde helder, glanzend groen en aan de onderzijde bleker.
De plataan is eenhuizig. De mannelijke en vrouwelijke bloemen vormen katjes. Het zijn ronde hoofdjes aan lange stelen. De mannelijke zijn geel, de vrouwelijke karmijnrood.
De boom heeft bruine dopvruchten (nootjes) die in bolvormige groepjes staan. Deze hebben een doorsnede van 8 cm. In de winter blijven de bolletjes aan de boom zitten. De zaden verspreiden zich in de lente. Dit zaad is voorzien van gele haartjes die als parachute dienen.
_pruned.jpg)
Sommige kleine platanen hebben ook een andere vorm blad net zoals de linde. Sommige zijn ook heel klein maar wel breed.
Cultivars
Een veel gebruikte cultivar is Platanus × hispanica 'Malburg'.
Ziekten
De plataan kan aangetast worden door de schimmel Apiognomonia errabunda, die het blad aantast en kankerplekken op de twijgen en takken veroorzaakt. Bij aantasting kan het noodzakelijk zijn de takken fors terug te snoeien om zo de schimmel kwijt te raken, maar meestal herstelt de boom vanzelf.
In de zomer van 2007 werd in de gemeente Sittard Geleen de eerste Nederlandse plataan aangetroffen die was aangetast door de Massariaziekte. Sindsdien is in verschillende Nederlandse steden de aantasting vastgesteld. De Massariaziekte wordt veroorzaakt door de schimmel Splanchnonema platani. Deze schimmel behoort tot de Ascomyceten (Zakjeszwammen). Een oudere benaming voor de schimmel is Massaria platani, waarvan de term Massariaziekte is afgeleid.
De plataanvouwmijnmot kan veel bladen aantasten, op een blad zijn wel tot zestig mijnen aangetroffen, maar de boom schijnt hiervan verder weinig schade te ondervinden.
Externe link
- Plataan (Platanus × hispanica) op SoortenBank.nl (gebaseerd op de Heukels23, dit is de voorlaatste uitgave)
- Foto's, metingen en locatiegegevens van monumentale platanen
|
Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Platanus × hispanica op Wikimedia Commons. |