Gewest (Lage Landen)
Gewest was tot aan de Franse tijd een benaming voor een landsheerlijk gebied in de Lage Landen en als zodanig een voorloper van de huidige provincie.
-NL.svg.png)
Onder keizer Karel V bestonden de Habsburgse Nederlanden medio 16e eeuw uit zeventien gewesten, die ook wel de Zeventien Provinciën werden genoemd.
Dit was echter geen vast aantal en naast de gewesten die onder Habsburgse heerschappij vielen, waren er ook nog het prinsbisdom Luik en enkele kleinere gebiedjes met vergaande onafhankelijkheid.
Als de vertegenwoordigers of Staten van alle Bourgondische en later Habsburgse gewesten bijeen kwamen, wordt dat de Staten-Generaal genoemd.
Pas na de Val van Antwerpen in 1585 werd een onderscheid gemaakt tussen de Noordelijke Nederlanden en Zuidelijke Nederlanden.
De 7 noordelijke gewesten:
- het hertogdom Gelre (of Gelder) met het graafschap Zutphen. Dit echter zonder het Overkwartier dat in Spaanse handen bleef.
- het graafschap Zeeland.
- het graafschap Holland.
- de heerlijkheid Utrecht.
- de heerlijkheid Friesland.
- de heerlijkheid Overijssel met Drenthe (Drenthe zonder eigen vertegenwoordiging in de Staten-Generaal).
- de heerlijkheid Groningen, sinds 1594 Stad en Lande.
De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden bestond uit deze gewesten, maar ook uit de Generaliteitslanden. Het vroegere Stadhuis van Amsterdam heeft 7 poorten, die de 7 noordelijke gewesten symboliseren.
De 10 zuidelijke gewesten:
- het hertogdom Brabant.
- het hertogdom Limburg ("Limbourg" in het Frans) met de landen van Overmaze.
- het hertogdom Luxemburg.
- het graafschap Vlaanderen.
- het graafschap Artesië ("Artois" in het Frans).
- het graafschap Henegouwen ("Hainaut" in het Frans).
- het graafschap Namen ("Namur" in het Frans).
- de steden en kasselrijen van Rijsel ("Lille" in het Frans), Dowaai ("Douai" in het Frans) en Orchies, ook wel Rijsels-Vlaanderen genoemd ("la Flandre gallicante" in het Frans).
- de stad Doornik en het Doornikse ("Tournai et le Tournaisis" in het Frans).
- de heerlijkheid Mechelen.
Deze zuidelijke gewesten werden ook wel de Spaanse Nederlanden genoemd en een aantal hiervan is later bij Frankrijk gevoegd.
De bovengenoemde historische gewesten dienen niet verward te worden met de drie Gewesten van het huidige België: het Vlaams Gewest, het Waals Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.