Kalifaat van de Fatimiden

De Fatimiden behoorden tot de isma'ilitische stroming binnen de sjiitische islam. Zij erkenden de (soennitische) Abbasidische kalief in Bagdad niet en vormden zo een soort tegenkalifaat. De Fatimiden beweerden af te stammen van een dochter van de profeet Mohammed, Fatima Zahra (vandaar de naam Fatimiden), en vrouw van de vierde kalief, Ali. Hun tegenstanders noemden hen echter geringschattend de Ubaydiyyun, de afstammelingen van Ubaydullah al-Mahdi.

De eerste Fatimide, bovengenoemde Ubaydullah, trok van Syrië naar wat nu Tunesië is. Daar versloeg hij in 909, met steun van de Kutama-Berbers, de Tunesische Aghlabiden-dynastie en de Algerijnse Rustamiden-dynastie. Ook dwong hij de Idrisiden (in het huidige Marokko) tot het betalen van schatting. In 910 liet hij zich in de plaats al-Raqqada (in het huidige Tunesië) tot kalief uitroepen. In 917 werd Sicilië door de Fatimiden veroverd.

In 969 versloeg de Fatimidische generaal Jawhar de Ikhshididen en trok hij de Egyptische hoofdstad Fustat binnen. In plaats van Fustat werd een nieuwe hoofdstad gesticht, al-Qahira oftewel Caïro. Met een Berbers leger breidde de dynastie haar invloed in snel tempo uit over heel Egypte, Palestina en Syrië. In 1059 bezetten de Fatimiden zelfs tijdelijk Bagdad, nog altijd de Abbasidische hoofdstad.

Met de Byzantijnen onderhielden de Fatimiden meestal vreedzame relaties; met de komst van de Seltsjoeken, die de Fatimiden hun Aziatische gebieden ontnamen en ook Byzantium bedreigden, werden deze zelfs hartelijk.

Geteisterd door de kruisvaarders en vooral door interne moeilijkheden verzwakte de dynastie zienderogen; de laatste Fatimide werd door Saladin in de 12e eeuw afgezet. Hierna vestigde zich in Egypte de dynastie der Ajjoebiden.