Franciscus Cornelis Donders

Donders studeerde in Utrecht, maar promoveerde in 1840 in Leiden op een wetenschappelijk proefschrift. In Vlissingen en Den Haag werkte hij enige jaren als militair arts. In 1847 werd hij te Utrecht benoemd tot buitengewoon hoogleraar, in 1852 tot gewoon hoogleraar. Donders was allereerst fysioloog. Door zijn specialisatie op het gebied van de oogheelkunde werd hij de belangrijkste Nederlandse medicus van zijn tijd. Hij werd later in Utrecht als directeur van het Fysiologisch laboratorium opgevolgd door Theodor Wilhelm Engelmann.

Ooglijdersgasthuis aan de F.C. Dondersstraat rond 1904.

In 1858 richtte hij met Herman Snellen het Ooglijdersgasthuis ("Nederlandsch Gasthuis voor Ooglijders"), ziekenhuis voor oogheelkunde op. Na zijn dood was een nieuwbouw ervan vele jaren gevestigd aan de F.C. Dondersstraat, een straat vernoemd naar deze hoogleraar.

Donders was ook geïnteresseerd in cognitieve processen. In zijn subtractiemethode ging hij ervan uit dat een (complex) psychisch proces bestaat uit een aaneenschakeling van eenvoudige processen waarvan men de duur afzonderlijk kan meten door het vergelijken van reactietijden. Dit vormde de basis van een benadering in de psychologie die later mentale chronometrie werd genoemd.

Standbeeld van F.C. Donders op het Janskerkhof te Utrecht

Ter gelegenheid van zijn zeventigste verjaardag schilderde Bramine Hubrecht zijn portret, zij trouwden later dat jaar. Aan het Janskerkhof is in 1921 een monument voor Donders onthuld, een werk van Toon Dupuis. Op zijn geboortehuis in de Nieuwlandstraat in Tilburg is een gedenkplaat aangebracht, waarvan de tekst is geschreven door Nicolaas Beets.

De naam van Donders is verbonden aan het Donders Institute for Brain, Cognition and Behaviour van de Radboud Universiteit Nijmegen, de F.C. Donders Leerstoel aan de Universiteit Utrecht en de Stichting Dondersfonds, in 1889 opgericht door F.C. Donders met als doel "Medewerking tot de vorming van fysiologen en ophthalmologen". Naast de F.C. Dondersstraat in de stad Utrecht, werden er straten naar hem vernoemd in onder andere Amsterdam, Bennekom, Bussum, Helmond, Hilversum, Groningen, Nijmegen, Tilburg en Vlaardingen.

• Franciscus Cornelis Donders: Dissertatio inauguralis sistens observationes anatomico-pathologicas de centro nervoso. [Proefschrift Leiden]. Trajecti ad Rhenum, apud Van der Post juniorem, 1840
• Franciscus Cornelis Donders: On the anomalies of accommodation and refraction of the eye. London, The New Sydenham society, 1864 (vertaling naar het Engels vanuit het manuscript; later in 14 andere talen vertaald)
  • Franciscus Cornelis Donders: 'Kort begrip der refractie-anomaliën en van hare gevolgen'. In: Nederlandsch tijdschrift voor geneeskunde, 1863 {korte versie)
• Franciscus Cornelis Donders: On the speed of mental processes, 1869. Vertaald door W.G. Koster (1969). Attention and Performance 2. p. 412-431. Amsterdam: North Holland.

• Stichting koninklijk Nederlands gasthuis voor ooglijders te Utrecht - Archieven.nl
• Met het oog op Donders, een artikel uit Tilburg, tijdschrift voor geschiedenis, monumenten en cultuur

Zie de categorie Franciscus Cornelis Donders van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.