Exodus (film)

Voormalig oorlogscorrespondent Leon Uris publiceerde in 1958 de roman Exodus over de stichting van de staat Israël. De roman was een bestseller die vele weken op de bestsellerlijst in de VS stond en werd vertaald in 50 talen. Toch was er veel kritiek op de roman, ook van Joodse zijde, waarbij met name de historische juistheid werd betwist. Oorspronkelijk zou Uris een scenario voor MGM schrijven over het onderwerp, maar zijn opdrachtgever, producent Dore Schary werd bij de studio ontslagen, waarna het script op de plank bleef liggen. Uris gebruikte het materiaal daarna voor zijn roman. Toen Otto Preminger de filmrechten wilde kopen, kwam hij er achter dat MGM die rechten had. Tijdens een meeting met vertegenwoordigers van de studio zei Preminger dat de roman controversieel was en vermoedelijk zou lijden onder boycots van Arabische landen. De studio zag potentiële boycots niet zitten en verkocht de rechten snel aan Preminger, die als onafhankelijk producent ermee verderging.

Aanvankelijk schreef Preminger samen met Uris aan het script, maar de samenwerking verliep stroef. Volgens Preminger kon Uris geen goede dialogen schrijven en miste hij de ervaring om een roman om te zetten in een script. Preminger’s uitspraken over Uris’ kwaliteiten als scenarist, leidde tot een jarenlange ruzie tussen beide mannen. Uris verdween als scenaristen werd vervangen door scenarist Albert Maltz, maar die kwam met een script van 400 pagina’s, terwijl 160 normaal was. Maltz werd op zijn beurt vervangen door Donald Trumbo. Trumbo was in 1950 elf maanden in de gevangenis gezeten voor minachting van het Amerikaanse congres. Het congres onderzocht in de tijd de vermeende infiltratie van het communisme in de filmindustrie in Hollywood. Trumbo weigerde mee te werken en wilde geen namen noemen van collega’s met mogelijk sympathie voor het communisme. Na zijn gevangenisstraf kwam Trumbo er achter dat hij onder zijn eigen naam geen werk kreeg in Hollywood’s filmindustrie en begon hij onder pseudoniem te schrijven. In 1956 kreeg hij onder de schuilnaam Robert Rich zelfs een Oscar voor zijn scenario voor de film The Brave One. Al snel ontstonden er geruchten over de ware identiteit van “Robert Rich” en toen de filmindustrie in januari 1959 de zwarte lijst min of meer introk, maakte Trumbo zich bekend als de ware scenarist van The Brave One. Preminger, die zich sowieso weinig aantrok van de regels van Hollywood, hij negeerde bijvoorbeeld de censuur van de machtige Hays Code, huurde Trumbo in onder zijn eigen naam. Dit leidde tot felle protesten van onder andere de American Legion, maar desondanks werd Trumbo in februari 1960 officieel weer toegelaten in de filmindustrie. Het was min of meer het einde van de invloed van de zwarte lijst van Hollywood.

Er zijn nog al wat verschillen tussen boek en scenario. Volgens Preminger was de film veel meer waarheidsgetrouw en historisch verantwoord dan het boek. Bovendien had hij getracht elke propaganda voor Israël te vermijden en twee kanten van het conflict tussen Israël en zijn Arabische buurlanden weer te geven. Het scenario volgt wel de verhaallijn van Uris’ roman, maar mist de uitgebreide achtergrond die Uris de hoofdpersonages meegeeft. Ook komen sommige personages uit het boek niet in de film voor, terwijl bepaalde acties een andere draai krijgen. Zo komt Taha in de film om bij een Israëlische aanval op Abu Yesha, terwijl ze in het boek wordt vermoord door Palestijnen. Verder eindigt het boek in 1950 na de onafhankelijkheidsoorlog, terwijl de film eindigt bij de stichting van de staat Israël in 1948.