Eusthenopteron

Anatomisch gezien heeft Eusthenopteron veel unieke kenmerken gemeen met de vroegst bekende tetrapoden. Het deelt een soortgelijk patroon van schedeldakbeenderen met vormen zoals Ichthyostega en Acanthostega. Eusthenopteron had, net als andere tetrapodomorfe vissen, interne neusgaten (of een choana) die een van de bepalende eigenschappen van tetrapodomorfen zijn (inclusief tetrapoden). Het had ook labyrinthodont-tanden, gekenmerkt door ingeklapt email, dat ook alle vroegst bekende tetrapoden kenmerkt. Net als andere visachtige sarcopterygii, bezat Eusthenopteron een tweedelige schedel, die halverwege scharnierde langs een intracraniaal gewricht. De bekendheid van Eusthenopteron komt van het patroon van zijn vin-endoskelet, dat een duidelijke humerus, ulna en straal (in de voorvinnen) en dijbeen, scheenbeen en fibula (in de bekkenvin) draagt. Deze appendiculaire lange botten hadden epifysaire groeischijven die een substantiële longitudinale groei door endochondrale ossificatie mogelijk maakten, zoals in tetrapode lange botten. Deze zes appendiculaire botten komen ook voor in tetrapoden en zijn een synapomorfie van een grote clade van sarcopterygii, mogelijk Tetrapodomorpha (de humerus en het dijbeen zijn aanwezig in alle sarcoptergyii). Evenzo missen de elasmoïde schubben oppervlakkige odontodes bestaande uit dentine en glazuur; dit verlies lijkt een synapomorfie met meer kroonwaartse tetrapodomorfen.

Het vroegst bekende versteende bewijs van beenmerg is gevonden in Eusthenopteron, wat de oorsprong kan zijn van beenmerg in tetrapoden. Eusthenopteron verschilt aanzienlijk van sommige latere Carboonse tetrapoden in de schijnbare afwezigheid van een erkend larvenstadium en een definitieve metamorfose. In zelfs het kleinste bekende exemplaar van Eusthenopteron foordi (op 29 mm), bedekken de lepidotrichia alle vinnen, wat niet gebeurt tot na metamorfose in geslachten zoals Polyodon. Dit kan erop duiden dat Eusthenopteron zich direct ontwikkelde, waarbij de jongen al de algemene lichaamsvorm van de volwassene bereikte (Cote et al., 2002).

Vondsten zijn gedaan in Europa (Schotland en de voormalige USSR), en Noord-Amerika (Canada).

• Eusthenopteron foordi Whiteaves 1881

• (September 2002) . Vertebral development in the Devonian Sarcopterygian fish Eusthenopteron foordi and the polarity of vertebral evolution in non-amniote tetrapods. Journal of Vertebrate Paleontology 22 (3): 487–502 . ISSN:0272-4634. DOI: [0487:VDITDS2.0.CO;2 10.1671/0272-4634(2002)022[0487:VDITDS]2.0.CO;2].
• R. Cloutier, Devonian Fishes and Plants of Miguasha, Quebec, Canada. Dr. Friedrich Pfeil, München (1996), “Taxonomic review of Eusthenopteron foordi.”, p. 487–502.
• E. Jarvik, Basic Structure and Evolution of Vertebrates. Academic Press (1980).