Essene

De naam "Essene" (historische schrijfwijze: Esschene) is van Keltische oorsprong en betekent vermoedelijk bij het water en zou geen verband hebben met de boomsoort "es".

Een aantal van de Romaanse toponiemen in de gemeente (Doment, Avenelle, Montil) hebben een exogene oorsprong. Dit komt vermoedelijk door de bosontginners uit de Moezelstreek en/of de Ardennen ten tijde van de graven van Verdun (10e–11e eeuw).

Essene behoorde tijdens de Karolingische Periode tot de Brabantgouw. Vanaf omstreeks 1085/1086 maakt het deel uit van het landgraafschap Brabant onder de graven van Leuven, voorvaderen van de hertogen van Brabant. Binnen dit graafschap ressorteerde het onder de heerlijkheid Asse (vanaf de 17e eeuw een markizaat). In de bestuurlijke geografie van het hertogdom Brabant behoorde Essene tot de meierij van Asse in het kwartier Brussel.

Kerkelijk stond de parochie Essene vanaf 1086 onder het patronaat van de abdij van Affligem, die tot het einde van het ancien régime over uitgestrekte pachtvelden binnen het dorp beschikte. In de 12e eeuw was het aangrenzende dorp Hekelgem nog een dochterkerk van Essene.

Aan de grens van Essene met Sint-Katherina-Lombeek verlegden de monniken van Affligem in de 12e eeuw de loop van de Bellebeek (ook Alfene genoemd) om er een watermolen met maalvijver aan te leggen. Op het grondgebied van Sint-Katherina-Lombeek bevindt zich de wijk Essene-Winkel of Essene-Hoek, vermoedelijk het deel van Essene dat in de 12e eeuw door de rechttrekking van de Bellebeek aan de parochie van Lombeek werd overgedragen. In het gehucht Overnellen op de grens met Ternat bevond zich eveneens een watermolen. Op het veld Montil nabij de grens met Asse ten slotte, heeft er lange tijd een windmolen gestaan.

Na de Franse invasie werd Essene (toen nog als Esschene gespeld) als gemeente ingedeeld bij het kanton Asse van het Dijledepartement.[1] Dit departement werd, nadat de Fransen verdreven waren, omgevormd tot de provincie Zuid-Brabant, de latere Belgische provincie Brabant.

• Had tot 1999 de langste straatnaam in Vlaanderen: 'Parallelweg van 't Klein Kapelleveld' (de straat in kwestie is net iets langer dan het straatbord). De straat heet nu gewoon Parallelweg.
• Parochiekerk (westbouw 17e eeuw; schip 19e eeuw) met uitzonderlijk antiek Van Peteghem-kerkorgel;
• Statig pastorijgebouw uit de 18e-eeuw;
• De oude brouwerij en pachthof Ankerhof;
• De Bellemolen, watermolen aangedreven door de Bellebeek;
• Het huis "Het Sluis" (eertijds een priorij van de abdij van Affligem) met de nog zichtbare molenpolder (maalvijver van de Bellemolen). Omstreeks 1900 woonde op Sluis een vrijzinnige die in deze desolate omgeving in verband werd gebracht met mysterieuze "Kludde met de ketting"-verschijningen.
• De Papeter, een bronzen beeld van kunstenaar Patrick Van Craenenbroeck uit Teralfene, werd op zondag 2 december 2007 onthuld op het kerkplein van Essene. Het beeld werd geschonken door het Handelscomité van Essene.

• 
  Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw
• 
  Sint-Antonius beeld
• 
  De Papeter van Essene

• Biljartclub
• Vissersclub
• Voetbalclub EMI-Essene (3de provinciale)

• Verbesselt, J., ‘Essene’, Het parochiewezen in Brabant tot het einde van de 13e eeuw V (Pittem 1966) 139-160.
• Mertens, R., Geschiedenis van Essene (Essene 1971).