Lili Elbe

Einar Wegener omstreeks 1920

Portret van Lili Elbe geschilderd door Gerda Wegener

Aan de Kopenhaagse kunstacademie ontmoette toenmalige Einar Wegener Gerda Gottlieb. Ze zijn omstreeks 1906 getrouwd en zij nam de naam van haar echtgenoot aan. Beiden werkten als illustrator. Einar specialiseerde zich in landschapsschilderijen, Gerda illustreerde boeken en modetijdschriften. Het lijkt erop, dat Einar een voorkeur voor vrouwenkleding bij zichzelf ontdekte tijdens het vele model staan voor de tekeningen van Gerda.

Het is aannemelijk dat Einar interseksueel was: een arts in Dresden zei rudimentaire eierstokken te hebben opgemerkt. Bloedtests toonden grote hoeveelheden vrouwelijke hormonen aan, ten koste van de hoeveelheid mannelijke hormonen. Mogelijk was er sprake van het syndroom van Klinefelter.

Gedurende de jaren twintig begon Einar zich als een vrouw te kleden, nam zo deel aan het openbare leven, ontving thuis gasten en noemde zich "Lili Elbe". Blijkbaar werd Lili als vrouw geaccepteerd, ze kreeg zelfs een huwelijksaanzoek. Alleen intieme vrienden wisten dat ze transseksueel was. Aan anderen werd ze door Gerda geïntroduceerd als de zuster van Einar.

In 1930 vertrok Lili naar Duitsland voor de chirurgische ingreep, die in die tijd nog experimenteel was. Elbe onderging een uitgebreid psychologisch onderzoek door de seksuoloog Magnus Hirschfeld in Berlijn. De eerste operatie, de verwijdering van de mannelijke genitaliën, werd verricht door dr. Warnekros in de Frauenklinik te Dresden. De tweede operatie was bedoeld om eierstokken te transplanteren. Die werden echter tijdens de vierde operatie verwijderd omdat er ernstige complicaties waren ontstaan.

Haar zaak was inmiddels een sensatie geworden, zowel in Denemarken als in Duitsland. In oktober 1930 verklaarde koning Christiaan X van Denemarken haar huwelijk nietig. Ze kreeg een nieuw paspoort waarin haar nieuwe naam en nieuwe geslacht vermeld werden. Gerda hertrouwde met een gezamenlijke vriend, en Lili aanvaardde het aanzoek van een andere vriend – zodra ze in staat zou zijn om "moeder te worden".

Lili Elbe stopte met schilderen. Ze overleed in 1931, vermoedelijk wegens een longembolie na haar vijfde en laatste operatie – een ook tegenwoordig gekend risico bij transseksuele operaties. Sommigen geloven dat ze haar dood in scène heeft gezet om elders anoniem een nieuw leven te beginnen.

• (da) Lili Elbe, Fra mand til kvinde: Lili Elbes bekendelser, uitg. Hage & Clausen, København, 1931.
  • (da) Fotografische herdruk, uitg. Skippershoved, Ebeltoft, 1988.
  • (nl) Van man naar vrouw, vert. Michal van Zelm, voorwoord Loiza Lamers, uitg. Oevers, Zaandam, 2019.

• Man into Woman (Niels Hoyer, pseudoniem van Ernst Ludwig Harthern Jacobson, 1933) - biografie met pseudoniemen voor Lili's vrienden.
• The Danish Girl (David Ebershoff, 2000) - gefictionaliseerde biografie van Lili Elbe. Deze internationale bestseller werd meermaals vertaald en in 2015 verfilmd tot The Danish Girl. Het boek en de film spreken niet over Gotttlieb's seksualiteit noch over het einde van haar relatie met Lili Elbe.

Zie de categorie Lili Elbe van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.