Edmond Carton de Wiart

Edmond Carton was een zoon van advocaat Diégo-Benjamin-Constant Carton de Wiart (1825-1895) en van Marie Cammaerts (1844-1925). Hij was een jongere broer van luitenant-kolonel René Carton de Wiart (1867-1906) en van Henry Carton de Wiart (1869-1951), eerste minister. Samen met zijn twee broers werd hij in 1904 in de Belgische erfelijke adel opgenomen. Hij ontving de titel ridder in 1911, baron in 1922 en graaf in 1954. De twee eerste titels waren overdraagbaar bij mannelijke eerstgeboorte. Zijn grafelijke titel werd weliswaar overdraagbaar gemaakt op al zijn afstammelingen, maar aangezien bleek dat hij slechts een enige dochter had, kreeg zij, Renée Carton de Wiart (1918-2013) de titel gravin, met overdraagbaarheid op haar dochters uit haar huwelijk met markies Marc de la Boëssière-Thiennes (1911-1962).

Hij promoveerde in 1898 tot doctor in de rechten en in de politieke wetenschappen aan de Katholieke Universiteit Leuven. Hij was een van de 'uitvinders' van de studentenpet of 'calotte' die de studenten aan deze universiteit droegen. Als eerste in een interuniversitaire wedstrijd, werd hem de mogelijkheid geboden verder te studeren aan de universiteiten van Rome, Parijs, Oxford en Berlijn. Daarna vestigde hij zich als advocaat en werd ook buitengewoon hoogleraar aan de KU Leuven, gelast met de cursus openbare financies.

Hij werd secretaris van August Beernaert, voorzitter van de Kamer van Volksvertegenwoordigers en werd vervolgens de laatste secretaris en kabinetschef van koning Leopold II. Tijdens diens laatste levensjaren was Carton de Wiart zijn rechterhand in de onderhandelingen voor de overname van Congo door de Belgische staat en voor het stemmen van de nodige wetten voor de verdediging van het neutrale België. Hij werkte actief mee in het weerleggen van de kritieken op het koloniaal beleid van de koning, zoals die door een paar Engelstaligen werd verspreid. Hij speelde ook een belangrijke rol in het tot stand komen van de Koninklijke Schenking, waarmee de koning zijn persoonlijke vastgoedeigendommen aan de Belgische staat overmaakte.

Vervolgens werd hij:

• gedurende 46 jaar voorzitter van de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen,
• lid van de algemene raad van de Katholieke Universiteit Leuven,
• directeur bij de Société Générale de Belgique.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog was hij eerst vrijwilliger bij de karabiniers, waarna hij naar Le Havre bij de Belgische regering werd geroepen en tot regeringsvertegenwoordiger werd benoemd bij de Commission for relief in Belgium, gesticht door Herbert Hoover. Na de oorlog werd hij door de regering benoemd als expert in de Belgische delegatie bij de Vredesconferentie in Parijs.

Hij onderhield de contacten met de koningen Albert I en Leopold III. Het toeval dat hij een tweede verblijf had in Marche-les-Dames, maakte dat hij tot de eersten behoorde die in februari 1934 op zoek gingen naar de verdwenen koning en dat hij het stoffelijk overschot naar Brussel begeleidde.

Na 1945 spande hij zich zeer in voor de terugkeer van Leopold III en voor het organiseren van een volksraadpleging. Op gevorderde leeftijd was hij van 1951 tot 1954 grootmaarschalk van het hof, in dienst van de jonge koning Boudewijn.

Hij was in 1910 getrouwd met Louise de Moreau de Bioulx (1883-1970) die eredame was van koningin Elisabeth en bestuurder van de Muziekkapel koningin Elisabeth.

Ze hadden een enige dochter, Renée-Victoire Carton de Wiart (1918-2013), de laatste burgemeester van Lombise voor de fusies. Ze was achtereenvolgens getrouwd met markies Marc de la Boëssière-Thiennes (1911-1966) en met baron Thierry de la Kethulle de Ryhove (1907-1998).

• Liber Memorialis. Edmond & Louise Carton de Wiart 1910 - (1952). Autograaf manuscript op papier. Jaarlijkse levensberichten door Edmond Carton de Wiart opgetekend. (Het handschrift werd te koop aangeboden door het antiquariaat Wim De Goeij, met een vraagprijs van 2.400 euro.)

• Les Grandes compagnies coloniales anglaises du XIXe siècle, Perrin, Parijs, 1899.
• Léopold II, souvenirs des derniers années 1901-1909, Goemaere, Brussel, 1944.

• Edmond Carton de Wiart, in: Biographie belge d'outre mer, T. VII, 1977.
• Oscar COOMANS DE BRACHÈNE, État présent de la noblesse belge, Annuaire 1986, Brussel, 1986.
• Jean-Michel BRUFFAERTS, Dans la main du géant. Edmond Carton de Wiart au service de Léopold II, Didier Hatier, Brussel, 1989 ISBN 2870886675
• Jean-Michel BRUFFAERTS, Edmond Carton de Wiart et la succession luxembourgeoise, in: Hémecht. Revue d’histoire luxembourgeoise, Luxembourg, 1991.
• Herman STYNEN, De onvoltooid verleden tijd, Brussel, 1998.
• Hannes VANHAUWAERT, ‘All the King’s Men’. Een zoektocht naar de koloniale ideeën van enkele adviseurs en "handlangers" van Leopold II (1853-1892), licentiaatsthesis (onuitgegeven), KU Leuven, 2005.
• Royale Union Liégeoise des Etudiants de Louvain, La Calotte, in: Syllabus du Folklore Liégeois, Luik, 2013-2014.