Edik
Edik is
- Een in de Bijbel genoemde zure drank.
- Een azijnvariant met weinig azijnzuur.
- In de streektalen van Noord-Nederland een woord voor azijn.
Etymologie
Het woord is door metathese (omwisseling van medeklinkers) uit het Latijnse acetum (azijn) gevormd. Edik is een in het noorden van Nederland gebruikte naam voor azijn. Het Deense eddike is op zijn beurt weer aan het Nederlands ontleend. In Friesland is de term verbasterd tot jittik. Edik voor azijn is ook een veelgevraagd woord in kruiswoordpuzzels.
Edik in de Bijbel
In het nieuwe testament komt edik voor als de drank waarvan Jezus, hangend aan het kruis, een spons vol op een staak gestoken aangeboden kreeg. In Israël werd edik, een azijnessence van tachtig procent, aangelengd met water en honing. De zo ontstane goedkope zure drank was een uitstekende dorstlesser. De Romeinen noemden het "posca".
Edik als azijnvariant
De aanduiding edik (meervoud ediks) wordt tegenwoordig gebruikt voor azijnen die minder dan 4% azijnzuur bevatten en dus wettelijk, volgens het Nederlandse Azijnbesluit van 1926, geen azijn genoemd mogen worden. Azijnen waaraan vruchten zijn toegevoegd dienen 5,2% azijnzuur te bevatten.
In de Nederlandse professionele keukens is de edik als ingrediënt in sauzen, dressings en vinaigrettes populair omdat het zuur niet hoeft te worden verborgen met suiker. Door de lage zuurgraad is de edik minder overheersend dan de azijnen.
Ediks worden meestal bereid door wijn, men kan ook bier gebruiken, in een slecht gesloten vat te laten verzuren met toevoeging van vruchten en plantdelen. Sommige ediks worden anaeroob in jerrycans bereid.Nadat bacteriën, de in 1862 door Louis Pasteur ontdekte Mycoderma aceti, de suikers hebben omgezet sterven zij en wordt de edik gefilterd en gepasteuriseerd. Kruidenediks rijpen in de fles. De meeste ediks zijn vier jaar houdbaar.
In Nederland worden ieder jaar ongeveer veertigduizend flessen edik geproduceerd. De grootste producent was Marga Vugs in Someren-Heide. In 1980 ontwikkelde zij samen met Cas Spijkers ediks als alternatief voor het zuurdere azijn. Na het overlijden van Marga Vugs in 2011 werd de productie van de ediks voortgezet door haar echtgenoot en daarna door Sjef Brok.
Soorten edik
- angelica-edik
- appel-edik
- banyuls-edik (op basis van de zoete wijn uit Banyuls)
- basilicum-edik
- bladpeterselie-edik
- blauwe bessen-edik
- bospaddenstoelen-edik
- champagne-edik
- cranberry-edik
- citroengras-edik (een moderne loot van de "fusion" keuken)
- dille-edik
- dragon-edik
- frambozen-edik
- gember-edik (een moderne loot van de "fusion" keuken)
- honing-edik
- knoflook-edik
- lavendel-edik
- morille-edik
- nectarine-edik
- passievrucht-edik (een moderne loot van de "fusion" keuken)
- peren-edik
- rode ui-edik
- rozemarijn-edik
- rozen-edik
- sherry-edik
- sinaasappel-edik
- sjalot-edik
- vijgen-edik
Zie ook
- Aceto balsamico
- Moutazijn