Duno (landgoed)

Sinds de 18de eeuw is de ringwalburg de Hunnenschans onderdeel van het landgoed. Medio 1794 had mr. A.F.O. Blombe Vatebender, richter van de Heerlickheid Doorwerth, ter plaatse een landhuis laten bouwen. Lang heeft hij er niet gewoond want al in 1801 werd gemeld dat het landhuis dienstdeed als herberg. In 1807 ging het landgoed over in eigendom aan oud-kapitein-ter-zee Wijnand de Grote en Rosalie C.L. de Vignon. De echtelieden woonden op het landgoed tezamen met Meinard Johan Macare, voormalig boekhouder van de Oostindische Compagnie. Laatstgenoemde ontving op 18 juli 1808 koning Lodewijk op het landgoed, die zijn bewondering uitte over de "cascaden" en de vergezichten over de oostelijke Betuwe.

In 1831 was Duno in eigendom bij J. F. Kroese. Hij bleef eigenaar tot 1843 toen het landgoed werd aangekocht door baron Van Brakell, eigenaar van onder andere het nabijgelegen kasteel Doorwerth. De baron verhuurde het landhuis, maar de huur was dusdanig hoog dat er verval intrad. Uiteindelijk werd na diverse eigendomswisselingen door vererving het landgoed geveild in 1888 en aangekocht door cacao-handelaar Joseph Wilhelm Frederik Scheffer (1846-1917) die gehuwd was met een dochter van Coenraad Johannes van Houten. Hij was sinds 1876 procuratiehouder en vanaf 1883 medefirmant bij Van Houten. Na het overlijden van zijn vrouw in 1893 verslechterde de verhouding met zijn schoonfamilie dusdanig dat hij in 1907 uitgekocht werd.[1] In 1908 richtte hij op het landgoed Duno modelboerderij en melkfabriek Huis ter AA op. Het gehele gebouwencomplex was omsloten door een kunstig gesmeed hekwerk. Omdat hij de productie van de zuivere melk niet rendabel kreeg verkocht Scheffer in oktober 1915 een deel van het landgoed.[2][noot 2]

De nieuwe eigenaar in 1915 was de rubberfabrikant Dirk Frans Wilhelmi (1877-1936). Hij was de zoon van een zadelmaker uit Emden die zich in Hoogezand had gevestigd. De zadelmakerij was uitgegroeid tot een rubberfabriek die wilde uitbreiden. Wilhelmi bouwde de stallen van Huis ter Aa om tot fabrieksruimte en liet Groningse gezinnen overkomen als arbeiders. Na een jaar werkten er 250 personen waarvan 50 kinderen. Hij liet aan de zuidzijde van de heuvelrug (nu de Dunolaan) woningen bouwen in Engelse landhuisstijl met namen als Celebes, Borneo, Java en Sumatra. Zo ontstond Heveadorp.[3]

Na de dood van Scheffer in 1917 werd het landgoed wederom publiek verkocht en werd de nieuwe eigenaar theeplanter Odo van Vloten (zie: Van Vloten (geslacht).[4] Van Vloten liet het landgoed in 1932 na aan de stichting Het Geldersch Landschap.[5] Tijdens zijn leven bleek al dat het financieel lastig werd dergelijke landgoederen te onderhouden.

In 1932 besloot het Geldersch landschap om het negentiende-eeuwse landhuis te verhuren voor het exploiteren van een hotel.[6]

Tijdens de operatie Market Garden in 1944 werden de villa en het jagershuis, vermoedelijk door artillerievuur, verwoest en de omgeving zwaar beschadigd. Er ging veel oud geboomte verloren. Na de beëindiging van de gevechten werd de Veluwezoom definitief frontgebied. Op de Duno werd een loopgravenstelsel aangelegd dat westelijk richting Wageningen liep en oostelijk richting Arnhem.[7]

Het landhuis werd niet herbouwd, maar de oorspronkelijke plaats van het huis is in het parkachtige gebied nog goed zichtbaar. Er zijn nog restanten van het toegangshek en de theekoepel en van de azalealaan. Het landgoed wordt nog steeds beheerd door het Geldersch Landschap en is open voor publiek.[8]

Zie de categorie Duno (Doorwerth) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.