Dood van Kerwin Duinmeijer

Kerwin Urleson Lucas werd in 1968 in Willemstad (Curaçao) geboren. Op jonge leeftijd verhuisde hij met zijn moeder, broer en zus naar Nederland. Thuis ging het moeizaam tussen Kerwin en zijn moeder en als tiener trok hij in bij het gezin van een vriend; de familie Duinmeijer. Kerwin voelde zich er thuis. Hij ging de naam Duinmeijer voeren en de ouders uit het gezin werden aangewezen als zijn voogd.[5]

Op de avond van 20 augustus 1983 vierden Duinmeijer, zijn pleegbroer en twee vrienden de verjaardag van één van hen. Ze kwamen kort na middernacht thuis in de woning van de familie Duinmeijer aan de Overtoom, maar gingen vervolgens stiekem weer op pad. Na door de stad te zijn gelopen, kwamen ze ongeveer een uur later bij een snackbar in de Damstraat, waar ze eten en drinken bestelden. Bij het verlaten van de snackbar kreeg Duinmeijer ruzie met twee skinheads. Na een korte woordenwisseling en handgemeen, werd hij neergestoken door een derde skinhead die zich bij zijn twee vrienden had gevoegd.[6]

Duinmeijer rende gewond naar de Dam, vluchtte een taxi in en vroeg naar het ziekenhuis gebracht te worden. De taxichauffeur weigerde hem echter mee te nemen. Een tweede taxichauffeur verleende eerste hulp en regelde een ambulance, die twintig minuten later arriveerde. Duinmeijer, die geraakt was in zijn lever en een slagaderlijke bloeding had, overleed enkele uren na aankomst in het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis aan bloedverlies.

De politie arresteerde kort na de steekpartij twee jongens van respectievelijk 18 en 21 jaar oud. Nadat de media op maandag berichtten over het voorval, meldde de 16-jarige Nico Bodemeijer zich bij de politie. Hij verklaarde Duinmeijer met een knipmes te hebben neergestoken. De twee eerder aangehouden verdachten waren inmiddels vrijgelaten.[7]

Na de gebeurtenis stelde het bestuur van de Taxicentrale Amsterdam dat de desbetreffende chauffeur een beoordelingsfout had gemaakt en niet had ingezien hoe ernstig de situatie was. Chauffeurs hebben weliswaar de instructie geen gewonden mee te nemen, maar behoren wel hulp te verlenen. Bestuurslid Joop Wilkers van de Taxicentrale stelde enkele dagen na de gebeurtenis dat het niet zo is dat chauffeurs mensen moeten of willen laten doodbloeden, maar dat het tegen de regels zou zijn, gewonden te vervoeren.[8]

De rechtszaak tegen Bodemeijer werd in verband met zijn minderjarigheid achter gesloten deuren behandeld. Op 23 januari 1984 legde kinderrechter Anita Leeser Gassan hem de maatregel op van opname in een inrichting voor buitengewone therapeutische behandeling (een soort tbs-regeling voor minderjarigen). De uitspraak was gelijk aan de eis van de officier van justitie.

De rechter verklaarde bewezen dat Bodemeijer Duinmeijer opzettelijk zwaar lichamelijk letsel had toegebracht, de dood ten gevolge hebbende.[9] De rechter achtte niet bewezen dat hij Duinmeijer met voorbedachten rade van het leven beroofde en stelde in haar veroordeling dat het niet aannemelijk was geworden dat racisme een wezenlijk motief voor de daad was geweest. Zij baseerde zich in dat oordeel op een rapport van het Pieter Baan Centrum. Omdat Bodemeijer leed aan een ontwikkelingsstoornis, konden zijn uitspraken niet voor vol worden genomen. De stoornis maakte bijvoorbeeld dat hij geneigd was kritiekloos meningen van anderen over te nemen, zo stelde de rechter. Omdat hij onvoldoende controle over zichzelf had, bleef hij een gevaar voor zijn omgeving. Hij werd geplaatst in een kliniek in Amersfoort, die speciaal was ingesteld op de behandeling van een dergelijke stoornis.[4]

De rechter had bepaald dat Bodemeijer ten minste tot zijn 21e moest worden behandeld, maar begin 1988 kwam hij op 20-jarige leeftijd vervroegd vrij.[10]

Sommigen zetten vraagtekens bij de uitspraak van de rechter dat racisme geen wezenlijk motief voor de daad was geweest. In dat verband wordt erop gewezen dat de dader een tatoeage met '100% white' op zijn arm zou hebben gehad en dat getuigen hebben verklaard hem 'vuile nikker' naar Duinmeijer te hebben horen schreeuwen en hem de hitlergroet zouden hebben zien brengen.[11] Bodemeijer was zelf van joodse afkomst. [12]

Bodemeijer zou volgens een ooggetuige en de politie tijdens de steekpartij geroepen hebben dat Kerwin een 'vuile nikker' was. In de documentaire Kerwin, teken van de tijd van filmmaker Froukje Bos, uitgezonden in december 1984 op de Nederlandse televisie, zegt een ooggetuige dat Bodemeijer tijdens de steekpartij riep "Ga terug naar je eigen land!".[13]

In 2008 verklaarde Bodemeijer in een interview met documentairemaker Kees Vlaanderen van de Humanistische Omroep over die uitspraak dat hij niet meer wist of hij dat gezegd had en dat hij het niet als zodanig bedoelde.[14] In het interview zei hij tevens dat Duinmeijers huidskleur voor hem geen rol speelde en dat het net zo goed iemand anders had kunnen zijn. Duinmeijer zou echter degene geweest zijn die hem, samen met vier anderen, uitdaagde. Bodemeijer zou een ontstane ruzie hebben willen sussen. Volgens de agent die Bodemeijer als verdachte verhoorde, had hij verklaard dat Duinmeijer een "vieze nikker" was en dat hij "niet vies moest kijken".[15][16] [17] Bodemeijer zou volgens filmmaker Vlaanderen pas na zijn gevangenisstraf zijn geradicaliseerd tot een racistische skinhead. De stichting Vrienden van Kerwin en de familie van Duinmeijer spraken dit in een reactie tegen.

Tijdens zijn gevangenschap schreef Bodemeijer brieven naar bevriende skinheads. In een van de uitgelekte brieven – die indertijd in de Nieuwe Revu werden gepubliceerd – schrijft Bodemeijer: "Bij de rechtbank heb ik dus alles op een vechtpartij geschoven en ik heb gezegd dat het niets met racisme te maken had, en dat geloofden ze dus (haha). Ze moesten eens weten. Ik heb nog steeds een hekel aan twee dingen: discriminatie en niet-Nederlanders dus zwarten, bruinen, joden, gelen, enzovoort (haha)". Onderaan de brief schreef Bodemeijer de woorden "White Power", "100% white" en plaatste hij een SS-teken.[15] Bodemeijer, die een tatoeage had met de tekst "100% white", werd na zijn vrijlating onder meer actief bij de Centrum Democraten.[18]

In 1989 werd Bodemeijer voor een ander geweldsmisdrijf tot vijf jaar cel veroordeeld. In 1999 kreeg hij vijf maanden cel voor het van een balkon gooien van een wielklem naar twee parkeerwachten. Begin januari 2012 overleed Bodemeijer. Volgens de Amsterdamse zender AT5 had hij zelfmoord gepleegd. Hij was toen overigens al een tijd ernstig ziek.[19]

De jaarlijkse herdenking georganiseerd door de stichting Vrienden van Kerwin spitst zich toe op het thema racisme en stelt dat Duinmeijer werd "vermoord", "omdat hij zwart was".[20]

Jesse Jackson met achter zich de pleegouders van Kerwin Duinmeijer.

Demonstranten op 27 augustus 1983 in Amsterdam.

Duinmeijer werd op 26 augustus 1983 op begraafplaats Zorgvlied begraven. De begrafenis werd onder andere bijgewoond door de Amsterdamse burgemeester Ed van Thijn.[21] Enkele weken later werd het graf bezocht door de Amerikaanse mensenrechtenactivist Jesse Jackson.[22] Het kruis dat aanvankelijk op het graf stond, is later vervangen door een grafsteen met de teksten "Lieve Kerwin" en "Black is beauty".

Naar aanleiding van de dood van Duinmeijer vond er een dag na de begrafenis in Amsterdam een demonstratie plaats. De ongeveer 5000 demonstranten liepen van het Beursplein naar het standbeeld van De Dokwerker op het Jonas Daniël Meijerplein en keerden zich tegen racisme. Op het eindpunt vond een manifestatie plaats waarbij het woord werd gevoerd door verschillende organisaties van minderheden, de Anne Frank Stichting, de pleegvader en de pleegzus van Duinmeijer en wethouder Walter Etty. Etty zei hierbij toe de strijd tegen discriminatie en racisme vanuit de gemeente te willen ondersteunen.[23]

Elk jaar, op 20 augustus, vindt in Amsterdam de Kerwin Duinmeijer-herdenking plaats met een tocht van de Dam naar het Vondelpark, waar het standbeeld Mama Baranka (Moeder Aarde) staat, ter nagedachtenis aan Duinmeijer opgericht. Het beeld is gemaakt door de Nederlands-Antilliaanse beeldend kunstenaar Nelson Carrilho. Omdat de herdenking in de loop der jaren steeds minder mensen trok, werd deze vanaf 2018 vervangen door een manifestatie op de Dam met sprekers uit de politiek en de antiracismebeweging.[24] [25]

De Frank Boeijen Groep schreef naar aanleiding van de moord op Kerwin Duinmeijer het nummer 'Zwart wit'. Zanger Frank Boeijen werd naar eigen zeggen door de politie gewaarschuwd omdat er aanwijzingen waren voor gewelddadige repercussies en kreeg daarom tijdelijk politiebescherming.[26][27][28] In Diemen werd een straat naar Duinmeijer vernoemd. Deze werd later hernoemd naar Kerwin Lucasstraat, naar de officiële naam van Duinmeijer.

In december 1984 verscheen de documentaire Kerwin, teken van de tijd van regisseur Froukje Bos. Hierin worden gesprekken en discussies gevoerd met jongeren en beelden getoond van acties tegen racisme.[29] Naast de documentaire Profiel: Nico Bodemeijer, gemaakt voor de omroep Human, verscheen in 2008 de fictieve film Skin van regisseur Hanro Smitsman (geb. 1967). Deze is geïnspireerd op het geweldsmisdrijf en de achtergrond, de motieven en het eigen gezichtspunt van de dader.[30] [31]

In maart 2019 werd door de Amsterdamse gemeenteraadsleden Sylvana Simons en Jazie Veldhuyzen van Bij1 voorgesteld op de Dam een gedenksteen te plaatsen ter nagedachtenis aan Kerwin Duinmeijer [32]

• Confrontational homicide

• Stichting Vrienden van Kerwin