De killers

Het leven van een heer is niet gemakkelijk. Wanneer hij niet bezig is met het bestrijden van een misstand, is er wel iets anders dat zijn zorg opeist. Zo ook bij heer Olivier B. Bommel. Maar deze avond is er iets vreemds aan de hand. Het vertrek hult zich in duisternis en koude, nu de open haard is bezig uit te gaan. Buiten in de kille nevels is een dof hoefgetrappel te horen.

Bediende Joost geniet op deze dag in het late najaar van zijn vrije avond op slot Bommelstein, die hij doorbrengt bij zijn televisietoestel onder het genot van de serie ‘De Killer Kid’. De thee staat naast hem op een tafeltje binnen handbereik. Zijn werkgever staat in een vervuilde keuken thee te zetten, waarbij hij zich ergert aan het sop dat in de theepot is geraakt. Want hij zegt zo dikwijls dat sop de smaak van de thee aantast. Burgemeester Dickerdack komt met een eervolle opdracht voor de kasteelheer. In het Westen, waar ze altijd verder zijn dan wij, is een deskundige die een vouwblad heeft geschreven over de Vrijetijdsbesteding. De burgemeester riposteert het geklaag van heer Bommel over de vrije avond van zijn bediende Joost met de opmerking dat hij daar juist voor komt. Want er is steeds minder werk en steeds meer tijd voor ontspanning. En dat leidt tot kattenkwaad en misdragingen. Omdat de burgemeester geen tijd heeft vraagt hij aan heer Bommel of hij met die deskundige in het Westen wil gaan praten. Dan kan hij samen met hem een plan ontvouwen. Want de ernst van het probleem gaat de kasteelheer nog boven zijn theewater.

Heer Bommel denkt na het vertrek van de burgemeester na over de woorden van zijn goede vader. Die placht te zeggen dat vrije tijd het begin maar ook het einde is van iedere beschaving. Terwijl bediende Joost zich op zijn kamer ergert aan het langdurig gefluit van de fluitketel, lukt het de kasteelheer toch om eigenhandig thee te zetten. Maar omdat er wederom wordt aangebeld loopt dat verkeerd af. Bij het binnenlaten van het nieuwe bezoek valt het blad met theeservies kapot op de grond. Hij heeft mevrouw Zielknijper[1] binnen gelaten.[2] Ze is Presidente van het Genootschap voor Gepaste en Verantwoorde Ontspanning voor Allen. Ook deze dame vraagt de aandacht van de kasteelheer voor de vrijetijdsbesteding van de minder ontwikkelden. Ze ziet hem als vrijetijdsdeskundige en vraagt hem een lezing te komen geven met lichtbeelden over het onderwerp. Een vraaggesprek op televisie zou ook welkom zijn. Juist op dat moment zet bediende Joost na de 14e aflevering van Kid de Killer, de Schrik van de Dodenvallei, zijn toestel uit. Want er komt opvolgend een vraaggesprek.

Na de twee gevoerde gesprekken is de kasteelheer in verwarring. De burgemeester vond dat hij een deskundige in het Westen moest gaan raadplegen. Maar mevrouw Zielknijper vond hem zelf al een deskundige. Heer Bommel neemt Tom Poes[3] mee in de Oude Schicht op een tocht naar het Westen, waar hij in opdracht van burgemeester Dickerdack een vrijetijdsexpert moet opsporen. Heer Bommel heeft het probleem van de vrije tijd aan zijn hoofd, maar Tom Poes vindt dat je daar nooit genoeg van kan hebben. Iedereen in Rommeldam heeft namelijk zoveel vrije tijd dat de burgemeester bang is dat de brave burgers weleens uit verveling rare dingen zouden kunnen doen.

Tom Poes begrijpt niet dat ze een deskundige in het buitenland gaan zoeken terwijl Heer Bommel zelf een deskundige is. Heer Bommel is het daarmee eens, maar twee weten meer dan één.[4] Bij een wegwijzer legt de kasteelheer de dwerg Kwetal uit wat vrije tijd is. Dat is de tijd die overblijft wanneer men zijn werk gedaan heeft en waarmee men geen raad weet. De dwerg noemt het tijd doden en dat is kil en gevaarlijk werk. Kwetal wijst hun de weg naar een desbetreffende killer in de Dodenvallei. Ondanks geruzie in de auto vinden ze een wegwijzer met ‘Dodenvallei’ en rijden daarna een verlaten stadje in.

In een verlaten herberg, aangetast door houtworm[5], steekt Tom Poes de open haard aan. Aan een tafeltje zitten twee schaduwen van cowboys, van wie Tom Poes meent dat die lui in een andere tijd leven. Heer Bommel stapt op de schaduwen af en zoekt per ongeluk steun aan een oude klok, die daarop 12 uur slaat. Hierop komen de schaduwen tot leven. Hun tijd is gekomen. Het zijn Kid de Killer met zijn maatje Bud, die ook voorkomen in de western waar bijna alle Rommeldammers naar kijken. Kid stelt zich voor als "tijdkiller", en schept op dat hij een seconde tussen de wijzers kan raken. Dit demonstreert hij door Tom Poes en heer Ollie met zijn proppenschieter twee uur buiten westen te schieten.[6]

Hij heeft twee uur van hun tijd gedood, want ze worden versuft om twee uur wakker. Heer Bommel en Tom Poes maken dat ze wegkomen maar merken dat het weer begint te veranderen: het wordt killer. Tom Poes legt uit dat er op hun tijd is geschoten, niet op hun persoon. Maar er is nu onderweg ook hoefgetrappel en gehinnik. Op de terugweg ontmoeten ze Kwetal die ze waarschuwt dat zijn levenmetertje, een zandloper, stilstaat. Het zand is vastgelopen. De dwerg is van mening dat er geen verschil is tussen tijd en leven. Heer Bommel constateert tegensprekend tot zijn schrik dat zijn horloge stil is blijven staan op twaalf uur. Achter hen ontwikkelt zich een zwarte duisternis waarop Kwetal oppert dat de killers los zijn. Rijdend naar Rommeldam stapt Tom Poes uit de Oude Schicht om zelfstandig verder te trekken. Tijd doden is niets voor de jonge vriend. Heer Bommel brengt een onwaarschijnlijk verslag uit over zijn tocht aan de burgemeester. Die is niet tevreden over zijn klachten over nachtmerries en verkoudheden en besluit dat de overheid weer aan zet is.

De killers beginnen iedereen die tijd over heeft met hun proppenschieters onder vuur te nemen. Wie "geraakt" wordt, raakt een paar uur buiten westen, en zo doden de killers hun tijd. Deze tijd stijgt op in gasvorm. Professor Sickbock is in zijn laboratorium bezig met het onttrekken van voedsel aan de lucht. Hij haalt echter slechts een akelige kilte binnen. De geleerde identificeert dit als "zero" en begint dit uit de lucht te winnen en op te slaan in een retort in zijn nieuwe laboratorium. Tom Poes raakt met hem in gesprek over zijn horloge dat stilstaat en de kilte in de lucht. Tom Poes opteert voor warme bouillon maar hij krijgt van de professor warme chocola. Er ontstaat een discussie over kilte, duisternis en niets. De professor ruikt aan zijn reageerbuis en wankelt achteruit. Tom Poes concludeert dat ook hij getroffen is door het ‘niets’ van de killers[7] en loopt naar buiten.

Op het kasteel betrapt de kasteelheer zijn bediende bij het televisietoestel kijkend naar het programma Kid de Killer. Zijn vermanende woorden worden gesmoord door Kid de Killer zelf, die uit het televisietoestel breekt samen met zijn maatje Bud, en vervolgens de twee kasteelbewoners buiten westen schiet. Ook de burgemeester heeft twee uur van zijn tijd voor de kijkbuis gedood. Kid de Killer legt de burgemeester uit[8] dat vrije tijd die je besteedt niet vrij is. Je moet hem killen om echt vrij te zijn. Televisie is OK, maar geen denkwerk.

Die avond brengt Tom Poes door in het holletje van Kwetal. Laatstgenoemde legt uit dat als je de tijd doodt, er niks in de lucht komt. En dat is kil. Tom Poes begrijpt het niet, want hij heeft wel een hoog maar ook een smal denkraam. Kwetal vreest dat Bommel het wel weer zal moeten opknappen. Tom Poes besluit in zijn wiek geschoten om verder te trekken. Want heer Ollie is oud en wijs genoeg om voor 'niks' te kunnen zorgen.

Op de Kleine Club ontstaat er de volgende morgen verschil van mening over de vrijetijdsbesteding. De markies de Canteclaer heeft geen vrije tijd. De commissaris kiest voor sportbeoefening. De burgemeester vindt dat vrije tijd erop gericht moet zijn dat men de tijd vergeet, televisie zonder inspanning. We werken nu eenmaal korter en harder. Bommel is weer in beeld als de deskundige. Kid de Killer voert intussen gesprekken met Heer Bommel, kruidenier Grootgrut en commissaris Bulle Bas over het doden van tijd. Hij verleent desgevraagd hulp bij het doden van tijd. Zijn woordenwisseling met professor Sickbock loopt anders. De professor klaagt dat hij ‘niets’ uit de lucht haalt. Iets wordt overtroffen door niets. Volgens de binnenlopende Kid is het echter ‘tijd’, dat in de reageerbuisjes is verzameld. Sickbock bedenkt dat het zou kunnen. Zero is tijd. Kid vertrekt met een waarschuwing. “Dood de tijd of de tijd doodt jou doc.”

Tom Poes ontmoet al vissend in het Zuiden zijn stadgenoot Wammes Waggel. Laatstgenoemde heeft tevergeefs geprobeerd om in Rommeldam wekkers te verkopen. De stad is echter ingedut. Tom Poes maakt zich zorgen om de stad omdat er sprake is van dode tijd. Volgens Kwetal dood je het leven als je de tijd doodt. In Rommeldam neemt Bulle Bas samen met veel stadsgenoten een snipperdag voor de midweekse voetbalwedstrijd. Hij heeft dus geen tijd voor Heer Bommel[9] die nu weer alleen is met zijn vrijetijdsprobleem. Ook de markies heeft het te druk met zijn poëzie. Thuis op het kasteel heeft ook Joost geen tijd voor hem omdat de voetbalwedstrijd 's avonds wordt herhaald op de televisie.

Er ontstaat vrij baan voor de cowboys die met doffe hoefslag de omgeving van kasteel Bommelstein verkennen. Zelfs de markies loopt gevaar. Als zijn inspiratie bij het dichten wijkt, overweegt ook hij tijd te gaan doden. De killers dringen onmiddellijk zijn buiten binnen en bieden hun diensten aan. Maar de markies herpakt zich als hij de koeienjongens aanschouwt. De handlangers van Bommel. Maar hun volkse lied brengt bij hem de inspiratie terug en hij wijst ze de deur.

Tom Poes ontdekt wanneer hij terugkomt van vakantie dat de bewoners van Rommeldam geïrriteerd, lusteloos en ongeïnteresseerd zijn geworden. De precieze Dorknoper weet niet meer aan wie hij nu belastingaangiften heeft verstuurd, kruidenier Grootgrut heeft ineens geen verse grutsprits meer, iedereen loopt met een humeurig gezicht rond, en niemand heeft nog tijd. Heer Bommel blijkt zelfs geen tijd meer te hebben om fatsoenlijk naar bed te gaan en is voor de open haard in slaap gevallen.[10] En Joost heeft geen tijd meer om het huishouden te doen, waardoor Bommelstein er verloederd bijligt. De temperatuur is inmiddels verder en verder gedaald, en de sneeuw ligt in de straten. Tom Poes neemt afscheid van het kasteel met het idee dat hij er alleen voor staat.

Heer Bommel komt echter tot inkeer en legt de oorzaak bij de twee cowboys, Bud en Kid, die alle tijd killen. Hij stuit op Kwetal, die hem verwijt dat hij Tom Poes alles laat opknappen. En dat zal volgens de dwerg niet goed aflopen. Hij gaat daarom zelf terug naar het westernstadje in de Dodenvallei om de klok waar het mee begonnen was weer stil te zetten. Onderweg merkt hij dat er niks in de lucht zit, want de tijd is er uit. Hij vindt het café terug, bij zichzelf bedenkend dat een misdadiger altijd terugkeert naar de plaats van de misdaad. Daar zitten Kid en Bud te pokeren. Net op tijd weet de kasteelheer de wijzers van de klok weer stil te zetten, door met een laatste inspanning de slinger te pakken.

Op hetzelfde tijdstip gaat Tom Poes naar professor Sickbock. Want Tom Poes houdt hem verantwoordelijk , omdat hij immers al die verloren tijd in een vat bewaart in plaats van het terug te geven aan de rechthebbenden. De professor komt al formulerend tot de conclusie dat tijd beweging is. Maar daaruit volgt dat tijd gelijk is aan zero. In formule: Z= t/m , met ‘Z’ voor ‘zero’, ‘t’ voor ‘tijd’ en ‘m’ voor beweging. Als de beweging stopt is zero vervallen tot bewegingloze tijd, doceert hij zijn aandachtige toehoorder.[11] De professor ziet kansen om de bewegingloze tijd te maken tot een drank die onsterfelijk maakt. Die hypothese vraagt om een proefpersoon, Tom Poes. Hij heeft reeds een vat ‘zero’ gewonnen. Tom Poes meent echter dat de inhoud van het vat gestolen is van de oorspronkelijke rechtmatige bezitters, die hun tijd gedood hebben. Professor Sickbock meent echter niets gestolen te hebben, maar slechts tijd te hebben verzameld die anderen hebben weggegooid. Tom Poes probeert tevergeefs de reactiekolf met zero te vernietigen, maar wordt via een valluikje het laboratorium uitgeworpen.[12] Wammes Waggel komt vervolgens binnenlopen en is nu de nieuwe proefpersoon. Voor het zover is gaan al zijn wekkers allemaal tegelijkertijd af en die brengen al rinkelend de reactiekolf tot gruzels. De tijd komt weer vrij! De depressie die boven de stad hing wordt gevuld met zero. De storm gaat liggen en de sneeuw begint te dooien.

Op weg naar huis vanuit de Dodenvallei passeert Heer Bommel de plaats van het laboratorium. Kwetal houdt hem even verder staande met de mededeling dat er levendigheid in de lucht zit en de niks er uit is. Dat is prettig maar hij heeft een plek ontdekt waar de levendigheid nog in de niks zit. En dat is niet goed. Hij wijst de kasteelheer op drie vernikste levens liggend bij de resten van het laboratorium. Heer Bommel noemt het sneeuwpoppen. Maar even later herkent hij de schoenen van Sickbock.

De bediende Joost is die ochtend verkwikt opgestaan. Na het reinigen van de keuken en het wassen van de vaat treft hij voorbereidingen voor een voedzame lunch. Tot zijn verbazing komt Heer Bommel thuis, voorafgegaan door drie potige verhuizers die drie sneeuwpoppen binnen dragen. Een uur later zit Heer Bommel met Tom Poes, Wammes Waggel en professor Sickbock aan tafel, nadat zijn drie gasten ontdooid zijn en nog steeds in dekens zijn gewikkeld. Hij waarschuwt voor kou vatten als men door gedode tijd vernikst is. De professor vindt het lekenpraat. Een onbevoegde heeft 20 liter zero vrijgelaten. Wammes heeft lol gehad. Tom Poes bedankt Wammes omdat zijn wekkers hebben gedaan wat hij zelf wilde doen, het vrijlaten van de gedode tijd. Heer Bommel roemt zijn eigen aandeel. Hij heeft met levensgevaar de klok stilgezet. Joost beklaagt zich over zijn verwaterde Russische eieren en de verdronken schol. De ontdooiende heren hebben de maaltijd verwaterd. Heer Bommel denkt dat het wel zal smaken. Het is een mooie les:

“Gebruik de tijd goed en dood hem niet. Want dat geeft alleen maar kilte en sneeuwpopvorming, zeg nu zelf!”[13]

Het verhaal vertoont een opvallende gelijkenis met Momo en de tijdspaarders van Michael Ende, al is het voornoemde boek pas tien jaar na dit Tom Poes-verhaal uitgekomen.

• De killers in het Bommelhoorspel