Wilhelminapark 63 en 63A

Wilhelminapark 63 en 63A vormen een pand in jugendstil aan het Wilhelminapark in de Nederlandse stad Tilburg. Het is in 1914 in opdracht van de Coöperatieve Tilburgsche Melkinrichting en Zuivelfabriek (C.T.M.) gebouwd als "melksalon met terras en directiewoning," naar ontwerp van de Tilburgse architect Jos Donders.[1] Het gebouw kreeg in 2002 de status van rijksmonument en is opgenomen in het rijksbeschermd gezicht Wilhelminapark/Goirkestraat.

Wilhelminapark 63 en 63A
Het pand in oktober 2017
Status en tijdlijn
Statusonderdeel van Rijksbeschermd gezicht Wilhelminapark/Goirkestraat
Oorspr. functiemelksalon met terras en directiewoning bij melkfabriek
Huidig gebruikwoonhuis en glasatelier
Start bouwfebruari 1914
Openingseptember 1914
Sluiting1981
Verbouwing1994 en 1995
Afgebroken1992 (fabrieksterrein) en 1994 (fabriekshal)
Architectuur
Bouwstijljugendstil
Bouwinfo
ArchitectJos Donders
AannemerH. Simons
Bouwkosten50 756 gulden
Erkenning
MonumentstatusRijksmonument
Monumentnummer521221
Hoektorentje
Portaal    Civiele techniek en bouwkunde
Het pand in 1996, een jaar na de verbouwing. Rechts het noordelijkste puntje van de Stedekestate

Geschiedenis

Oprichting en bouw

Het initiatief voor de bouw van een 'melkinrichting' kwam van artsen, omdat melk, die bij boeren gehaald of door melkboeren aan de deur gebracht werd, vaak aangelengd werd met vervuild water.[2] In het algemeen was het water in en rond Tilburg van slechte kwaliteit, doordat de massaal aanwezige textielindustrie in Tilburg zijn chemicaliën ongezuiverd op het oppervlaktewater loosde, via zogenaamde blauwsloten. Centrale melkverwerking maakte kwaliteitsbewaking mogelijk.

In november 1913 schreef architect Donders in de krant de aanbesteding uit voor "het bouwen eener Melkinrichting, Zuivelfabriek, Melksalon, Directeurswoning en aanverwante werken aan het Wilhelminapark te Tilburg, voor rekening der Coöperatieve Tilburgsche Melkinrichting en Zuivelfabriek te Tilburg".[3] Drie van de vijfentwintig biedingen kwamen van buiten de stad: uit Moergestel en duidelijk verder weg uit Oosterhout en Vught. Het werk is vermoedelijk gegund aan of verdeeld door meerdere aannemers, want de laagste bieders, H. Simons (50 756 gulden) en G. Schoonis (51 970 gulden), beiden uit Tilburg, waren aanwezig bij de opening.[4][5]

Al in september 1914 kon de fabriek geopend worden. Deken Bots wijdde het complex in, waarna de heer Haans, voorzitter van de boerencoöperatie zijn leden, die door de stadsuitbreiding in de knel dreigden te raken, complimenteerde voor hun eensgezindheid en ondernemingsgeest. Burgemeester Raupp, die de openingshandeling verrichtte, bekritiseerde de vele melkboeren die de coöperatie links hadden laten liggen. Hij wees erop dat individueel belang en algemeen belang samen kunnen gaan en wenste de oprichters toe dat "velen, ja allen, gebruik zullen maken van uwe producten als zijnde van uiterste goede kwaliteit en hygiënische zuiverheid." Ook andere sprekers prezen de coöperatie en benadrukten het belang van hygiëne.[5]

Sluiting en verval

De C.T.M. werd in 1976 overgenomen door Campina, dat de Tilburgse activiteiten concentreerde op industrieterrein Loven in Tilburg Oost. De vestiging aan het Wilhelminapark, die door de uitbreiding van Tilburg midden in de stad was komen te liggen, werd in 1981 gesloten. Het pand werd verkocht aan de gemeente, die er appartementen wilde vestigen en later overwoog om er een gemeentelijke dienst te huisvesten. Hoewel het een gemeentelijk monument was, werd restauratie te duur gevonden. Het complex heeft lang leeggestaan en werd verwaarloosd. In het nog bestaande voorste deel woonden kraakwachten, de eigenlijke melkfabriek werd gebruikt door daklozen en drugsgebruikers. Ook de omgeving verloederde, waarbij het Wilhelminapark, dat tot de restauratie van 1996 een vrijwel gesloten kraag van struiken had, werd gebruikt voor drugsdeals en straatprostitutie.

Herbestemming

In 1994 en 1995 is het bouwvallige pand voor 225.000 gulden gekocht door particulieren, die het verbouwd en gerestaureerd hebben. Volgens eigen opgave betaalden zij er 225 000 gulden voor en eenzelfde bedrag voor de restauratie.[2] Zij gebruiken de bovenverdieping als woonhuis (nr. 63) en openden beneden een restaurant. Dat heeft maar kort bestaan, daarna kwam de benedenverdieping opnieuw leeg. In 2000 werd daar op nr. 63A Galerie Via Venezia gevestigd, gespecialiseerd in glaskunst.

Tijdens de restauratie is de eigenlijke fabriekshal gesloopt. Ten westen van die hal was een groot deel van het complex in 1992 en 1993 al bebouwd door Vereniging Volkshuisvesting Tilburg, het latere TIWOS. Hier werd rondom de nieuw aangelegde Stedekehof het appartementencomplex Stedekestate gebouwd.[6]

Ligging

De fabriek werd dicht bij de noordelijke en oostelijke rand van de toenmalige stadsbebouwing opgetrokken, maar is in de loop van de jaren midden in de stad komen te liggen. Het huidige gebouw, dat het kantoorgedeelte en de directiewoning van het complex omvat, staat bij de oostpunt van het Wilhelminapark, langs de zuidelijke weg van de voormalige Kempische driehoek. Het ligt op vijftig meter van de Stedekestraat, maar het fabrieksterrein strekte zich zo'n honderd meter langs die straat uit, tot aan de Mr. Stormstraat.

Het naamtableau was verbleekt en gescheurd, maar is bij de restauratie hersteld
Zie de categorie Wilhelminapark 63, Tilburg van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.