Cornelis Cornelisz. van Haarlem

Cornelis Cornelisz. van Haarlem, ook Cornelis Cornelisz. Schilder of Cornelis Cornelisz. Inde Zwan genoemd, gelatiniseerde naam Cornelis Corneliades Harlemensis (Haarlem, 1562 - aldaar, 11 november 1638), was een Noord-Nederlands schilder en tekenaar. Hij was een van de belangrijkste maniëristische schilders in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en een belangrijke voorloper van Frans Hals.

Cornelis Cornelisz. van Haarlem
Robert Willemsz. de Baudous. Portret van Cornelis Cornelisz. van Haarlem.
Persoonsgegevens
Volledige naam	Cornelis Cornelisz. van Haarlem
Geboren	Haarlem, 1562
Overleden	Haarlem, 11 november 1638
Geboorteland	Holland
Beroep(en)	schilder, tekenaar
Oriënterende gegevens
Jaren actief	Ca. 1580-1638
Stijl(en)	Maniërisme
RKD-profiel
Portaal    Kunst & Cultuur

Cornelis Cornelisz. schilderde voornamelijk portretten (van zowel groepen als individuen) en historiestukken. Hij wordt samen met onder anderen Hendrick Goltzius en Karel van Mander gerekend tot de maniëristische school in Haarlem, die sterk beïnvloed was door werken van Bartholomeus Spranger. Aanvankelijk schilderde hij zeer grootschalige werken in een uiterst gekunstelde stijl, waarbij de anatomie van de naakten er verwrongen uitziet. Onder invloed van zijn genoemde vakgenoten kreeg zijn werk later een natuurlijker karakter.

Zijn ouders ontvluchtten Haarlem in 1572 toen de Spanjaarden de stad belegerden. Cornelis Cornelisz. bleef achter in Haarlem en werd opgevoed door de schilder Pieter Pietersz., zijn eerste leermeester. Later studeerde hij in Rouen en Antwerpen.

Hij vormde met Van Mander en Goltzius de Haarlemse Academie, vermoedelijk een kleine studieclub waarbij naar naakte modellen werd getekend en kunstopvattingen werden uitgewisseld. Als portretschilder, zowel van groepen als van individuen, was hij een belangrijk voorloper van Frans Hals. Ook speelde hij een rol bij het moderniseren van het Sint-Lucasgilde van kunstenaars en kunstambachtslieden.

Rond 1603 trouwde Cornelis Cornelisz. met de Haarlemse burgemeestersdochter Maritgen Arentsdr Deyman. In 1605 erfde hij een derde van de bezittingen van zijn welvermogende schoonvader.

Werk van Van Haarlem is te vinden in het Frans Hals Museum in Haarlem. Ook het Rijksmuseum in Amsterdam bezit werk van hem, evenals verschillende buitenlandse musea, waaronder het Louvre in Parijs, het Statens Museum for Kunst in Kopenhagen en de Hermitage in Sint-Petersburg.

• 
  Cornelis Cornelisz. van Haarlem. De kindermoord te Bethlehem. 1590. Amsterdam, Rijksmuseum Amsterdam.
• 
  Cornelis Cornelisz. van Haarlem. Hercules en Achelous (particulier bezit)