Conidium

Er zijn twee grondvormen te onderscheiden van de manier waarop de sporen (conidiën) gevormd worden (de conidiogenese) en de wijze waarop ze zich afscheiden (de dehiscentie). De eerste komt overeen met de embryologie bij dieren en planten en laat zich in twee fundamentele ontwikkelingsvormen indelen: De blastische conidiogenese, waarbij de sporen reeds waarneembaar zijn voordat ze door een tussenwand van de zich vormende conidiogene schimmeldraden afgescheiden worden, en de thallische conidiogenese, waarbij de tussenwand zich eerst vormt en de zo afgescheiden cel zich tot een spore omvormt.

Deze beide grondvormen laten zich nog verder onderverdelen:

• Bij blastisch-acropetale sporenvorming ontstaan de conidiën door voortgezette uitloping aan de uiteinden van de conidiogene schimmeldraad, zodat zich een lange ketting van sporen vormt, waarbij de jongste altijd aan het uiteinde (apikal) ligt. Vormen zich twee uitlopers aan een spore, die dan ramoconidium genoemd wordt, dan vertakt de keten zich. Blastisch-acropetale konidiogenese is bijgevolg een variant van het normale schimmeldraadwasdom.
• De blastisch-synchrone conidiogenese kenmerkt zich door dat zich talrijke sporen gelijktijdig op een centraal gelegen, meestal opgezwollen cel vormen. Veelal ontstaan uit deze sporen weer acropetale ketens.
• De blastisch-sympodiale ontwikkeling is gekarakteriseerd doordat zich na de sporenvorming aan de uiteinden van de conidioforen achter de sporen een nieuw uiteinde ontwikkelt, wat dan zijdelings (sympodiaal respectievelijk zymös) verder groeit. Deze vormt op zichzelf uiteindelijk een spore, waaronder weer een nieuw uiteinde ontstaat. De conidiogene cellen worden bij dit proces onvermijdelijk langer en langer.
• Bijzonder opvallend is de blastisch-annellidische vorm van de conidiogenese: Nadat een spore zich gevormd en afgescheiden heeft, blijft er een ringvormig litteken achter aan het uiteinde van de conidiogene cel. Deze groeit door deze ring heen en vormt dan de volgende spore, wat bij zijn afscheiding op zijn beurt weer een litteken achterlaat, zodat men aan het aantal ringen van een condiogene cel het aantal sporen dat er gevormd is kan aflezen.
• Bij de blastisch-fialidische vorming van sporen ontstaan aan het open eind van de in dit geval phialiden genoemde conidiogene cellen voortdurend nieuwe sporen. Gezien de phialide zelf niet van vorm en lengte verandert, groeit de sporenketting overeenkomstig met de blastisch-acropetale ontwikkeling naar boven; in tegenstelling tot deze zijn hier echter de aan de condiogene locus gevormde onderste sporen altijd de jongste. De anamorf van de ascomyceet Penicillium is een bekend voorbeeld van deze vorm van condiogenese.
• Als variant van de blastisch-fialidische ontwikkelingsvorm kan de bsauxische vorming gelden. Bij hen bevinden de sporen van de keten die ontstaat zich in verschillende ontwikkelingsstadia: Terwijl de sporen die aan het bovenste eind bevinden uitgerijpt zijn, hebben de onder gelegen jongste sporen zich nog weinig van de daaronder gelegen schimmeldraad gedifferentieerd.
• Geheel anders verloopt de blastisch retrogrieve sporenvorming. Hierbij vormt zich aan het uiteinde van de conidiogene schimmeldraad een spore en deelt zich door een sperwand van deze af. Daaropvolgend ontwikkelt zich direct daaronder een volgende spore, wat zich nu op zijn beurt door een septum van de rest van de schimmeldraad afsplitst. Door meervoudige herhaling van dit proces vormen zich uit een enkele schimmeldraad van het uiteinde naar beneden voortdurend verdere sporen terwijl de schimmeldraadcel zichzelf voortdurend verkort.

Arthroconidia van Coccidioides immitis met rhexolytische dehiscentie

• Anders dan bij de blastische vormen worden bij thallish arthrische conidiogenese voor de sporenvorming eerst de septa gevormd. Daartoe dient een schimmeldraad eerst te volgroeien en vormt dan op onregelmatige afstanden dubbelen sperwanden. De zo ontstaande individuele cellen scheiden zich op een schizolytisch genoemde wijze van elkaar af en beginnen zich te differentiëren, zodat een keten van korte cilindervormige sporen, de zogeheten arthroconidiën ontstaat, die gelijktijdig met elkaar verbonden lijken te zijn. Bij een variant van deze ontwikkelingsvorm vormen zich alleen alternerende cellen en sporen, de daartussenliggende cellen degenereren, sterven af en maken zo de tussenliggende arthroconidiën door rhexolitische dehiscentie vrij.

Ten slotte bestaat er nog de thallisch solitaire ontwikkelingsvorm. Hier scheidt zich aan het eind van een conidiogene schimmeldraad een grote, buikige cel af, waarin zich dan talrijke transversaal geordende interne sperwanden vormen. De cel differentieert zich nu tot een fragmospore die in zijn geheel (rhexolytisch) afgescheiden wordt. De dehiscentie kan feitelijk op twee verschillende manieren geschieden. Bij de schizolytische varianten vormt zich tussen de sporen een dubbele scheidingswand met centraal gelegen middellamellen, die dan bij het afscheiden van de sporen uiteenvalt. Bij rhexolitische dehiscentie degenereert daartegen simpelweg de celwand, die de sporen uitwendig verbindt en zet de conidiën op deze manier vrij.

In de lucht zitten altijd conidiën, maar de hoeveelheid varieert van dag tot dag en met de seizoenen. Een gemiddeld persoon ademt 40 conidiën per uur in.

Schimmels veroorzaken vaak een aantasting door de conidiën bij mensen met een immuundeficiëntie. Hun immuunsysteem is niet sterk genoeg om de schimmelinfectie in de long tegen te houden, waardoor er een longinfectie ontstaat.

• Conidiën
• 
  Conidiofoor van Hyaloperonospora parasitica met verscheidene conidiën
• 
  Conidiofoor van Trichoderma fertile
• 
  Macroconidia van de schimmel Epidermophyton floccosum de veroorzaker van Tinea cruris
• 
  Conidiën op een conidiofoor
• 
  Macroconidia van de schimmel Microsporum canis