Collectief geheugen

Collectief geheugen is een verzameling herinneringen die groepen mensen gemeenschappelijk hebben en die zij min of meer actief levend in hun geheugen houden, hetzij bewust, hetzij onbewust, vaak ook met behulp van externe informatiedragers van alle mogelijke vormen en soorten. Het collectief geheugen wordt globaal gedragen door en uit zich in de vorm van een typische cultuurvorm.

Die herinneringen kunnen meer of minder gestructureerd vastgelegd zijn. In organisaties gebeurt dat bijvoorbeeld in bedrijfsbibliotheken, gegevensbestanden, in een intranet of — vooral vroeger — bedrijfsopleidingen. In het politieapparaat dient een project als 'Wijkwijzer' ertoe dat een agent gemakkelijk kan beschikken over de verzamelde achtergondkennis, waardoor probleemsituaties beter benaderd kunnen worden. Burgers houden soms door overlevering de herinnering levend aan gebeurtenissen van eeuwen tevoren. Daarbij bestaat grote kans dat de feiten steeds meer vertekend worden weergegeven. In families vormen verjaardagsverhalen en fotoalbums een collectief geheugen op kleine schaal.

Het collectieve geheugen van organisaties kan ernstig aangetast worden door reorganisaties. Een collectief geheugen vergt zeker daar onderhoud, wil het bruikbaar blijven.

De Zwitserse psychoanalyticus Carl Gustav Jung heeft uitgebreid theorieën geformuleerd aangaande het collectief geheugen van de mens. Hij spreekt daarbij van archetypen die in elke beschaving vaak los van elkaar opduiken en die bijgevolg diep in de menselijke geest gegrift moeten zitten. Hetzelfde geldt voor het historisch verleden van een volk. Maar ook evolutionair gezien zou heel wat informatie (al dan niet in het DNA) in onze fysiologische structuur opgeslagen liggen.