Cognitieve bias

Cognitieve bias of cognitieve fout of cognitieve vertekening is in de psychologie een irrationele, foutieve gedachtegang. Het is vooringenomen of bevoordelend zijn wat het leren (her)kennen betreft, zoals voorkomt in kennis, inzicht, onderzoek en beoordeling. Het is een bevooroordeling die zowel bewust als onbewust kan voorkomen, dat vanuit psychologisch- of cognitief proces voortkomt.

Beschrijving

Een cognitieve bias is een gedragsafwijking in de beoordeling, waarbij conclusies over andere mensen of situaties op een onlogische manier worden getrokken. Individuen creëren hun eigen 'subjectieve sociale realiteit', met behulp van enkel hun eigen waarneming[1]: een individu’s constructie van de sociale werkelijkheid, niet de objectief bepalende. Dit kan in hun eigen sociale wereld een bepalende factor zijn.[2] Op die manier kan een cognitieve bias soms leiden tot een vertekend beeld, bevooroordeling, verkeerde interpretatie, of wat in grote lijnen ook wel irrationaliteit wordt genoemd.[3][4][5] Sommige cognitieve biassen zijn vermoedelijk aangewend.[6] Een andere oorzaak van cognitieve biassen zijn de menselijke verwerkingsprocessen (heuristieken) die geëvolueerd zijn om snelle beslissingen te nemen, ook al zijn dat niet altijd de juiste beslissingen. Vooral in het geval van beperkte tijd om ergens over na te denken, kunnen cognitieve biassen als het gevolg hiervan optreden.[7] Deze ontstaan vanuit een gebrek aan mentale capaciteit, begrensde rationaliteit, of vanuit een beperkte capaciteit wat verwerking van informatie betreft.[8]

Overzicht

Een voortdurend evoluerende lijst van cognitieve biassen is geïdentificeerd. Dit door onderzoek te doen naar menselijke oordelen in besluitvormingstheorie in de cognitiewetenschap, de sociale psychologie en de gedragseconomie. Processen waardoor cognitieve biassen ontstaan zijn bijvoorbeeld:

heuristieken, zoals het gebruikmaken van geheugensteunen (ezelsbruggetje).[9]
Beperkte verwerkingscapaciteit: bijvoorbeeld informatie die ontoereikend is vanwege complexiteit.[10]
Sociale invloed: de impact van beïnvloeding, of beoordeling door andere mensen, bijvoorbeeld door conformisme.[11]
Irrelevantie: bijvoorbeeld enkel gemotiveerd qua emotionele- of moralistische voorkeur.[12]
Mentale ruis: communicatiestoornissen zowel in- als extern, intentioneel of non-intentioneel.

Geschiedenis

Het begrip ‘cognitieve bias’ (Engels: cognitive bias) werd geïntroduceerd door Amos Tversky en Daniel Kahneman in 1972.[13] En is ontstaan vanuit hun ervaring van mensen met ongecijferdheid, of hun onvermogen om intuïtief te redeneren met de grotere orde van grootte. Zij tweeën en collega's demonstreerden verschillende repliceerbare manieren, wat menselijke beoordeling en besluitvorming betreft ten opzichte van de rationele-keuzetheorie. Tversky en Kahneman verklaarden menselijke verschillen in beoordeling en besluitvorming in termen van de heuristiek. De heuristiek betrekt mentale snelkoppelingen, een kortere alternatieve route, voorzieningen van snellere inschattingen, qua mogelijkheden bij onzekere voorvallen. Heuristieken zijn eenvoudig voor de hersens te berekenen, te computeren, maar soms qua uitvoer ontstaan er "ernstige en systematische fouten" – Aldus, Tversky & Kahneman, 1974.[14]

Cognitieve therapie

De Amerikaanse psychiater Aaron T. Beck heeft een reeks cognitieve biassen in kaart gebracht die volgens hem depressies veroorzaken of in stand houden, waaronder arbitraire of willekeurige gevolgtrekking, absoluut dichotoom denken (zwart-witdenken), catastrofaal denken of rampdenken, emotioneel redeneren, magisch denken of verzoeking van de goden, onderwaardering, onderschatting of overschatting, overgeneralisatie of overhaaste generalisatie, personalisatie en selectieve abstractie. Hij ontwikkelde de cognitieve therapie om patiënten te helpen dergelijke disfunctionele denkwijzen bij zichzelf op te sporen en op basis daarvan hun denken en gedrag aan te passen.

Beïnvloedingswaan

Er kan een beïnvloedingswaan optreden wanneer mensen denken dat ze emotioneel en psychisch beïnvloedbaar zijn. Hierdoor kunnen mensen denken dat het iemand anders zijn/haar schuld is dat ze zich slecht voelen. Hiernaar handelend kan men de greep op de realiteit verliezen. Dit komt doordat men eerst iets denkt over iemand anders' gedachten en gevoelens, terwijl het onmogelijk is dit te weten. Van daaruit kan men overgaan tot een "reactie" -want dit is een keuze- waardoor men kiest gefrustreerd te worden en dit dan nog meer op iemand anders te steken.

Zie ook

Bronnen, noten en/of referenties

Bless, H., Fiedler, K., & Strack, F., Social cognition: How individuals construct social reality. Hove and New York: Psychology Press (2004), p. 2.
Bless, H., Fiedler, K., & Strack, F., Social cognition: How individuals construct social reality. Hove and New York: Psychology Press (2004).
Kahneman, D. (1972) . Subjective probability: A judgment of representativeness. Cognitive Psychology 3 (3): 430–454 . DOI: 10.1016/0010-0285(72)90016-3.
Baron, J. (2007). Thinking and deciding (4th ed.). New York, NY: Cambridge University Press.
Ariely, D. (2008). Predictably irrational: The hidden forces that shape our decisions. New York, NY: HarperCollins.
For instance: Gigerenzer, G. & Goldstein, D. G. (1996) . Reasoning the fast and frugal way: Models of bounded rationality.. Psychological Review 103: 650–669 . PMID: 8888650. DOI: 10.1037/0033-295X.103.4.650.
Haselton, M. G., Nettle, D., & Andrews, P. W., The evolution of cognitive bias. Hoboken, NJ, US: John Wiley & Sons Inc., In D. M. Buss (Ed.), The Handbook of Evolutionary Psychology (2005), p. 724–746.
Bless, H., Fiedler, K., & Strack, F., Social cognition: How individuals construct social reality.. Hove and New York: Psychology Press. (2004).
Kahneman, D., Slovic, P., & Tversky, A. (1982). Judgment under uncertainty: Heuristics and biases (1st ed.). Cambridge University Press.
Simon, H. A. (1955). A behavioral model of rational choice. The Quarterly Journal of Economics, 69(1), 99 -118. DOI:10.2307/1884852
Wang, X. T., Simons, F., & Brédart, S. (2001). Social cues and verbal framing in risky choice. Journal of Behavioral Decision Making, 14(1), 1–15. DOI:10.1002/1099-0771(200101)14:1<1::AID-BDM361>3.0.CO;2-N
Pfister, H.-R., & Böhm, G. (2008). The multiplicity of emotions: A framework of emotional functions in decision making" Judgment and Decision Making 3, 5–17.
Kahneman, Daniel, Heuristics and Biases: The Psychology of Intuitive Judgment. Cambridge University Press, Cambridge (2002), “Representativeness Revisited: Attribute Substitution in Intuitive Judgment”, p. 51–52. ISBN 978-0-521-79679-8.
Tversky, A., & Kahneman, D. (1974) . Judgement under uncertainty: Heuristics and biases.. Sciences 185 (4157): 1124–1131 . PMID: 17835457. DOI: 10.1126/science.185.4157.1124.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[1] Bless, H., Fiedler, K., & Strack, F., Social cognition: How individuals construct social reality. Hove and New York: Psychology Press (2004), p. 2.

[2] Bless, H., Fiedler, K., & Strack, F., Social cognition: How individuals construct social reality. Hove and New York: Psychology Press (2004).

[3] Kahneman, D. (1972) . Subjective probability: A judgment of representativeness. Cognitive Psychology 3 (3): 430–454 . DOI: 10.1016/0010-0285(72)90016-3.

[4] Baron, J. (2007). Thinking and deciding (4th ed.). New York, NY: Cambridge University Press.

[5] Ariely, D. (2008). Predictably irrational: The hidden forces that shape our decisions. New York, NY: HarperCollins.

[6] For instance: Gigerenzer, G. & Goldstein, D. G. (1996) . Reasoning the fast and frugal way: Models of bounded rationality.. Psychological Review 103: 650–669 . PMID: 8888650. DOI: 10.1037/0033-295X.103.4.650.

[Haselton,_M._G.,_Nettle,_D.,_&_Andrews,_P._W._2005_724–746-7] Haselton, M. G., Nettle, D., & Andrews, P. W., The evolution of cognitive bias. Hoboken, NJ, US: John Wiley & Sons Inc., In D. M. Buss (Ed.), The Handbook of Evolutionary Psychology (2005), p. 724–746.

[8] Bless, H., Fiedler, K., & Strack, F., Social cognition: How individuals construct social reality.. Hove and New York: Psychology Press. (2004).

[9] Kahneman, D., Slovic, P., & Tversky, A. (1982). Judgment under uncertainty: Heuristics and biases (1st ed.). Cambridge University Press.

[10] Simon, H. A. (1955). A behavioral model of rational choice. The Quarterly Journal of Economics, 69(1), 99 -118. DOI:10.2307/1884852

[11] Wang, X. T., Simons, F., & Brédart, S. (2001). Social cues and verbal framing in risky choice. Journal of Behavioral Decision Making, 14(1), 1–15. DOI:10.1002/1099-0771(200101)14:1<1::AID-BDM361>3.0.CO;2-N

[12] Pfister, H.-R., & Böhm, G. (2008). The multiplicity of emotions: A framework of emotional functions in decision making" Judgment and Decision Making 3, 5–17.

[revisited-13] Kahneman, Daniel, Heuristics and Biases: The Psychology of Intuitive Judgment. Cambridge University Press, Cambridge (2002), “Representativeness Revisited: Attribute Substitution in Intuitive Judgment”, p. 51–52. ISBN 978-0-521-79679-8.

[14] Tversky, A., & Kahneman, D. (1974) . Judgement under uncertainty: Heuristics and biases.. Sciences 185 (4157): 1124–1131 . PMID: 17835457. DOI: 10.1126/science.185.4157.1124.