Castrum Peregrini

In 1940 betrok kunstenares Gisèle d'Ailly-van Waterschoot van der Gracht (1912-2013) een atelier in een pand op de hoek van de Herengracht en de Beulingstraat. Samen met de Duitse dichter Wolfgang Frommel verborg ze gedurende de oorlogsjaren in dit huis twee Joodse kunststudenten. Voor haar hulp bij het onderduiken ontving ze in 1998 de Yad Vashemonderscheiding.[2] Na de oorlog bleven de onderduikers bij haar wonen.

Het was ook na de oorlog dat de stichting Castrum Peregrini werd opgericht. Deze Latijnse naam, die 'Burcht van de Pelgrim' betekent, was de schuilnaam van haar woning tijdens de Tweede Wereldoorlog. De stichting draait op twee grote giften van de kunstenares en van Selina Pierson en zet zich in voor kunstenaars.

In het pand aan de Herengracht bevindt zich tegenwoordig op de begane grond de publieksruimte, tevens expositieruimte. Deze ruimte is als het ware een white cube onder in een pand vol historische interieurs, kantooretage, gastenkamers, woningen van medewerkers, het atelier van Gisèle, bibliotheek, archief en een kunstverzameling.

De stichting heeft een brede verzameling van historisch erfgoed, zowel materieel als immaterieel; het gebouw, het archief, de bibliotheek en de verhalen. Castrum Peregrini is zowel in Nederland actief als Europa-wijd met een programma van lezingen, tentoonstellingen en projecten. Kenmerkend voor de activiteiten zijn een vernieuwende omgang met erfgoed.

De kernwaarden voor het programma zijn vrijheid, vriendschap en cultuur en de onderlinge samenhang tussen deze drie begrippen. Deze kernwaarden zijn geëxtraheerd uit het verleden van de stichting, het voormalige, gelijknamige onderduikadres in het appartement van Gisèle d'Ailly - van Waterschoot van der Gracht.

Vanuit de stichting werd bijvoorbeeld een manifestatie over fanatisme georganiseerd, als afsluiting van een 2-jarige project over dit thema; We Are All Fanatics! ging over de gevoeligheid van iedereen voor groepsfanatisme. Lezingen, workshops, een online fanatisme-meter, concerten en een eenmalig tijdschrift Fanatismo dat met een oplage van 25.000 ex. in Europa werd gedistribueerd. Voor dit project ontving Castrum Peregrini in september 2011 de internationale prijs voor meest innovatieve volwasseneneducatie.

Castrum Peregrini werkt samen met andere organisaties, zoals met het Goethe-Institut Amsterdam (o.a. met een gemeenschappelijk 'artist in residence’ programma) en de Universiteit Utrecht (een gemeenschappelijk onderzoeksproject Inter(p)lace) en neemt deel aan de Museumnacht Amsterdam (winnaar van de n8 Programmaprijs 2011) en het Fringe Theater Festival Amsterdam.

In 2017 en 2018 werd via de media aandacht gevraagd voor gevallen van manipulatie en seksueel misbruik in de door Wolfgang Frommel geleide groep van jongemannen, die als een sekte werd omschreven.[3] Uit de in 2018 verschenen biografie over Gisèle d'Ailly-van Waterschoot van der Gracht blijkt dat zij bij deze misbruikpraktijken wegkeek en een eigen werkelijkheid om zich heen creëerde.[4] De stichting Castrum Peregrini liet in oktober 2018 weten afstand te nemen van dit verleden.[5] Eind december werd bekend dat een onafhankelijke commissie onder leiding van oud-rechter Frans Bauduin onderzoek zou doen naar het seksuele misbruik dat tussen 1942 en 1986 plaatsvond.[6] In het rapport, dat in mei 2019 uitkwam, werd bevestigd dat het misbruik had plaatsgevonden, al had dat door vervolgingsverjaring geen juridische consequenties. De Stichting Castrum Peregrini kondigde aan alle tien aanbevelingen uit het rapport te zullen overnemen, waaronder het afleggen van de naam Castrum Peregrini.[7]

• Homepage van Castrum Peregrini