Borstbeen

Het woord sternum is een overzetting van het Oudgrieks στέρνον stérnon.[17] Bij de Griekse schrijver Homerus wordt het begrip στέρνον gebruikt in de betekenis van borst van de man.[7][9] Homerus gebruikt het begrip στῆθος stethos voor de borst van zowel de man als de vrouw.[7][9] De Griekse arts Hippocrates gebruikt στέρνον in de betekenis van borst,[7][9] en στῆθος als borstbeen.[7][9] Bij de Griekse arts Galenus zien we (pas) het στέρνον in de huidige betekenis van borstbeen.[7][9]

Het στέρνον moet eigenlijk gezien worden als het (voorste) vaste benige deel van de borst.[19] Vanuit die optiek sluit het Oudgriekse begrip στερεός/στερρός,[19] vast/hard[7] erbij aan. Het Nederlandse borstbeen sluit overigens meer aan bij de Latijnse variant os pectoris,[3][4] afgeleid van os, "been/bot"[6] en pectus, "borst".[6] In het klassieke Latijn komt het begrip pectus ook in de tweede betekenis van borstbeen voor.[6]

Naast de naam processus xiphoides[4][17] komen ook de namen os xyphoides[3] en cartilago xiphoides[4]/xiphodes[19] voor. Deze Latijnse namen gaan terug op twee Oudgriekse begrippen voor de processus xiphoides die bij de Griekse arts Galenus voorkomen.[7]

De vorm os xyphoides komt overeen met ξιφοειδές ὀστοῦν xiphoeidés ostoun.[7] Zowel het Latijnse os als het Oudgriekse ὀστοῦν betekenen bot/been.[6][7] Het Oudgriekse ξιφοειδές betekent zwaardvormig,[7][19] afgeleid van ξίφος.[7] Naast ξίφος komt de vorm ξύφος[7][19] voor, waar de vorm xyphoides (met y in plaats van i) meer mee overeenkomt. In het (anatomisch) Engels komt een soortgelijke vorm xyphoid[20] voor. In het Latijn komen ook de meer 'zuivere' vormen os ensiforme,[3] met ensiformis afgeleid van ensis ("zwaard"[6]) en os gladioli, met gladioli ("van het zwaardje"[6]), voor. Het Nederlandse zwaardvormig aanhangsel[21] sluit hier bij aan.

De vorm cartilago xiphoides/xiphodes gaat terug op ξιφοειδής χόνδρος xiphoeidés chóndros.[7] Zowel cartilago als χόνδρος betekenen kraakbeen.[6][7] De vorm xiphodes komt overigens overeen met de Griekse nevenvorm ξιφώδης xiphōs.[19] In het Latijn komen voor dit Oudgriekse begrip ook meer 'zuivere' vormen voor zoals cartilago ensiformis,[3][19], cartilago gladialis, met gladialis afgeleid van gladius ("zwaard"[6]), cartilago mucronatus, met mucronatus ("puntig"[6]) afgeleid van mucro ("zwaartpunt/zwaard"[6]) en cartilago cultralis, met cultralis afgeleid van culter ("mes"[6]) voor. Deze eerste drie bijvoeglijke naamwoorden komen overigens ook voor in de begrippen processus ensiformis,[3][22][23] processus gladialis[3] en processus mucronatus.[3] Het Nederlands kent het equivalente zwaardachtig kraakbeen.[3]

Naast processus xiphoides en cartilago xiphoides komt men ook nog de vormen processus xiphoideus[12][14] en cartilago xiphoidea[24] tegen. De vorm xiphoideus/xiphoidea wordt door sommigen[25] gezien als onjuiste omzetting van ξιφοειδής naar het Latijn.