Binnendijkse Buitenvelderse polder

De boerderijen lagen langs de Amsteldijk en de Amstelveenseweg. Vanaf de 17e eeuw verrezen diverse buitenhuizen van rijke Amsterdammers langs de Amsteldijk. Hiervan is alleen nog Amstelrust overgebleven. Het Borssenburgplein en het Meerhuizenplein in de Rivierenbuurt herinneren nog aan oude buitenplaatsen die hier stonden. Bij de Kalfjeslaan stond een tolhuis, nu hier restaurant 'Kleine Kalfje', er naast stond vroeger het door Jan Claeszoon Kalf rond 1670 gestichte en in 1967 afgebroken café 'Het Kalfje', wat eeuwenlang een geliefde plek was voor passanten als café, herberg en restaurant.

Vergaderingen van het polderbestuur vonden plaats in het Polderhuis dat gelegen was tussen de schutsluis en de overhaal voor groenteschuiten aan het eind van de Boerenwetering bij de Buitensingel. Het polderhuis werd door de poldermeesters verhuurd. De huurder had zijn inkomsten uit inning van schutgelden en de 'tapnering'. In 1924 is het polderhuis afgebroken nadat het waterpeil van de Boerenwetering op gelijk niveau met het stadswater was gebracht. Op de plek van het polderhuis aan het begin van de Ruysdaelkade kwam een overpompstation voor de riolering te staan. Een nieuwe overhaal kwam te liggen ter hoogte van de latere Wielingenstraat (afgebroken in 1960).

Na aanleg van de Vierde Uitleg vanaf 1660 kwam de grens te liggen bij de Singelgracht. Buiten de 100 gaardengrens ten zuiden van de stad Amsterdam (Singelgracht) behoorde het poldergebied tot Nieuwer-Amstel. Toen de stad zich buiten de oude vesting ging uitbreiden werden stukken van de (sinds 1795) gemeente Nieuwer-Amstel geannexeerd ten behoeve van woningbouw.

In twee stappen werd de polder bij Amsterdam gevoegd: in 1896 de noordelijke helft, de grens die lag nabij de toenmalige Verversstraat (nu de Amsterdamse Tolstraat) werd verplaatst naar halfweg 't Kalfje', dat is ongeveer bij de huidige President Kennedylaan en meer westelijk ongeveer bij de Ringweg Zuid tot aan de Amstelveenseweg en in 1921 volgde de rest, toen de gemeentegrens kwam te liggen op de Kalfjeslaan, de zuidelijke begrenzing van de polder. De Kalfjeslaan (of 't Kleine loopveld) is een historische poldergrens en weg. Vanaf de 16e eeuw verbindt deze weg de Amstel met de Amstelveenseweg. Ten zuiden van deze weg ligt in de gemeente Amstelveen de (uitgeveende) Middelpolder onder Amstelveen.

In 1955 is gestart met de bouw van de Tuinstad Buitenveldert (vernoemd naar de buurtschap met die naam aan de Amstelveenseweg), waarbij het plangebied in zijn geheeld opgehoogd werd met zand afkomstig uit Loosdrecht. Landschappelijke elementen die nog aan de historische polder herinneren zijn de Kalfjeslaan, de naastgelegen sloten en de monumentale, oude bomen die langs de dijk staan.

Tegenwoordig vormt het dijklichaam van de Zuidelijke Ringspoorbaan en de Ringweg A10 tussen de Amstelveenseweg en de Europaboulevard de noordelijke begrenzing van de polder. Ten noordoosten daarvan vormen de westkant van de Europaboulevard, en verder de President Kennedylaan totaan de Mirandalaan en de Zuidelijke Wandelweg de grens.

Ten noordwesten van de Binnendijkse Buitenvelderse polder ligt nog de kleine Polder Begraafplaats Buitenveldert (NAP -2,00 m). De grenzen hiervan worden gevormd door de Ringweg, Amstelveenseweg, Zuider Amstelkanaal en het water tussen dit kanaal en de Ringweg.

Het stoomgemaal werd in 1922 vervangen door het nog bestaande gemaal Stadwijck, bij begraafplaats Zorgvlied (Amsteldijk 272). Dit gemaal is gebouwd door de Dienst der Publieke Werken in de stijl van de Amsterdamse School (landelijke variant). De architect is A.J. Westerman (1884-1966), het is een gemeentelijk monument. De woningen bij het gemaal zijn ook in deze stijl gebouwd. Het is uniek dat deze gebouwen zo goed bewaard zijn. In 2016 is het gemaal opgeknapt.

Er zijn twee elektrische centrifugaalpompen. De capaciteit is maximaal 126 m3/min. Het waterpeil van de Binnendijkse Buitenvelderse polder is NAP -2,00 m, de Amstel ligt op NAP -0,40 m. Het gemaal pompt het water zo'n 1,60 m omhoog van de Binnendijkse Buitenvelderse polder in de Amstellands Boezem.[3]

Het gemaal is vernoemd naar de boerenhofstede Stadwyck die hier stond en in 1915-'16 in opdracht van de gemeente Amsterdam werd gesloopt. Stadwijck verving het oude stoomgemaal dat stond waar nu de Meerhuizenstraat is. Toen dat deel van de polder met zand werd opgehoogd voor de aanleg van de Rivierenbuurt, werd bemaling op die plek onmogelijk.

Achter het gemaal ligt de Zorgvliedsluis, nabij de begraafplaats Zorgvlied. De sluis is in 1921 gebouwd. De kleine sluis heeft twee puntdeuren aan beide kanten. Via de sluis wordt het water in de polder ververst. Dit gebeurt niet te vaak omdat het Amstelwater zouter is. De sluis wordt niet meer gebruikt voor scheepvaart.

Zowel het Vondelpark als het Sarphatipark zijn bij de aanleg niet opgehoogd en op het polderpeil blijven liggen, terwijl de omliggende woonwijken zijn opgehoogd, daarom was een aparte bemaling noodzakelijk.

Na de aanleg van het Vondelpark vanaf 1864 kreeg dit gebied in 1883 een eigen stoomgemaal. Het stoomgemaal werd gebouwd aan de Amstelveenseweg 115, tussen de Sophialaan en de Koninginneweg. Het gemaal beschikte over een Cornwall-ketel en een centrifugaalpomp. Er was een afwatering naar de Schinkel. Deze werd later overkluisd bij de aanleg van de Veerstraat. In april 1914 werd de bemaling van het Vondelpark overgenomen door de gemeente Amsterdam met een nieuw gemaaltje aan de Sophialaan. Het gebouw van het oude gemaal bestaat nog steeds en is nu rijksmonument.[4]

Ook het Sarphatipark werd in 1885 aangelegd op polderniveau te midden van de wel opgehoogde woonwijk De Pijp en kreeg een eigen stoomgemaal. Later is het gemaal geëlektrificeerd en heeft nog steeds een rol in de bemaling van het park. Er is een afwateringsbuis naar de Singelgracht (Stadhouderskade). Het oude gemaal staat op de gemeentelijke monumentenlijst. Het gebouw wordt sinds 2001, als "Groen Gemaal" gebruikt voor activiteiten in verband met natuur en groen, zoals een insectenhotel.[5]

Voorts is er een kleine aparte Polder Begraafplaats Buitenveldert (NAP -2,00 m). In de Fred. Roeskestraat staat een klein gemaaltje dat het water uit deze polder 1,60 meter omhoog pompt naar het Zuider Amstelkanaal in de Amstellandboezem.

De Riekermolen staat sinds 1961 in het zuidoosten van het poldergebied. De molen is gebouwd in 1636 voor de Riekerpolder. Deze moest in 1956 wijken voor zandwinning van de Riekerplas (Nieuwe Meer) en werd vijf jaar later weer opgebouwd aan de Amsteldijk bij de Kalfjeslaan (de Borcht). Hij heeft nog een bescheiden functie in het bemalen van het park Buitenveldert, maar is tegenwoordig vooral van cultuurhistorische waarde en een toeristische attractie.