Banda Atjeh

De stad was in de middeleeuwen een multi-etnische handelsmetropool, waar naast Atjeeërs, Indiërs, Arabieren, Turken, Chinezen, Abessijnen en Perzen woonden. Het was ook wel de deur naar Mekka, een halteplaats voor pelgrims die per boot onderweg waren naar de heilige stad. Het sultanaat, waarvan Kota Radja de hoofdstad was, bereikte zijn hoogtepunt in de 17e eeuw.

In de Gouden Tijd (1604-1637) beheerste Atjeh de zeewateren van Riau, aan de westzijde van Sumatra, tot aan Singapore ten oosten van Sumatra. Men had diplomatieke vertegenwoordigers in Istanboel en in Engeland. In 1629 heeft men een aantal grote zeeslagen gevoerd met de Portugezen die in de regio al vele handelsposten en macht hadden verkregen. De Nederlandse VOC was sinds 1596 ook al actief in de regio, maar heeft tot eind 19e eeuw nooit veel voet aan de grond gekregen in Atjeh.

In 1873, na de opheffing van het Sumatra-traktaat en schending van het vredestraktaat van 1859 tussen de Sultan en het Nederlandse gouvernement door de Atjehnezen verklaarde gouverneur generaal James Loudon Atjeh de oorlog. Op 24 januari 1874 werd de kraton van het sultanaat na een strijd met vele slachtoffers veroverd en bezet. Het verzet tegen de Nederlandse overheersing was echter niet gebroken en een decennialange guerrillaoorlog was het gevolg. Na jarenlange bloedige strijd van het Nederlandse koloniale leger onder leiding van Generaal Van Heutsz werd in 1904 Atjeh onderworpen aan het Nederlands gezag. Dat gezag was wel beperkt tot Kota Radja en enkele andere kustplaatsen waar het koloniale leger was gestationeerd. Uit deze tijd stammen circa 2200 oorlogsgraven van Nederlanders, Duitsers, maar vooral veel Ambonezen, op een begraafplaats, die hier het Kher Khoff heet.

In 1942 werd de stad bezet door de Japanners, waarbij de bevolking gedwongen werd elke dag naar het oosten, naar Tokio, te buigen in plaats van naar het westen (in gebed), naar Mekka. Dit maakte de Japanners nog gehater dan de Nederlanders. In de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd heeft men geen pogingen meer gedaan om het koloniale gezag te herstellen, waardoor het altijd republikeins gebied is geweest.

Bij de aardbeving met tsunami van 26 december 2004 werd deze stad voor meer dan 60% verwoest. Het Atjeh Tsunami Museum is hier opgericht