Arnold Aletrino

Als student medicijnen in Amsterdam kwam Aletrino in aanraking met de Tachtigers Kloos, Van Deyssel, Van Eeden en anderen. Hij werd lid van het literair genootschap Flanor, waar hij in 1885 zijn eerste verhaal "In 't donker" voorlas. Dat zou een jaar later in De Nieuwe Gids worden gepubliceerd. Van 1910-1912 was hij redacteur van het tijdschrift.

Hij studeerde af in 1886 en promoveerde in 1889; hij werd gemeentearts en arts van de brandweer in Amsterdam, en kwam zodoende in aanraking met de armste lagen van de bevolking.

In 1891 trouwde hij met Rachel Mendes da Costa, die in 1897 zelfmoord pleegde. Een jaar later trouwde hij met Emilie Julia van Stockum. In zijn laatste levensjaren was Aletrino ziek en raakte hij als gevolg daarvan verslaafd aan morfine. Met zijn vrouw verhuisde hij naar Zwitserland, waar hij in 1916 overleed.

In 1899 kreeg hij een universitaire aanstelling als lector in de criminele antropologie aan de Universiteit van Amsterdam.[1] Door zijn praktische ervaring, studies en voordrachten verrichtte hij baanbrekend werk op medisch-sociaal gebied. Hij was een van de vroegste pleitbezorgers van de homoseksualiteit ('uranisme', zoals het in die tijd dikwijls genoemd werd) en spande zich in voor acceptatie van homoseksuelen op een congres in 1902. Aletrino werd geëerd als een bekwaam en humanitair wetenschapper. In 1903 bezocht hij met Magnus Hirschfeld in Berlijn een aantal locaties waar homoseksuelen kwamen; daarvan deed hij verslag in zijn brochure Hermaphrodisie en uranisme (1908).

Hij was goed bevriend met de jeugdige schrijver Jacob Israël de Haan. Deze voerde Aletrino als min of meer herkenbaar personage op in zijn debuutroman Pijpelijntjes (1904), en droeg tevens het boek aan hem op. Dit was niet naar de zin van Aletrino, die samen met De Haans vrouw, Johanna de Haan-van Maarseveen, de hele oplage opkocht (om het daarmee tot een van de allerzeldzaamste literaire werken van de Nederlandse literatuur te maken). De Haan werkte het boek vervolgens in enkele maanden om tot een geheel andere roman.

Aletrino was een schrijver van bij uitstek sombere literatuur. Hij werd geïnspireerd door het Franse naturalisme en vond stof in zijn deprimerende artsenpraktijk. Anderzijds schreef hij onder het pseudoniem P.A. Saaije Azn. de voorrede van Frederik van Eedens ironische gedichtenbundel Grassprietjes (1885).

• In 't donker (in De Nieuwe Gids, juni 1886)
• Uit den dood, en andere schetsen (1889)
• Eenige beschouwingen over den beroepseed der artsen (proefschrift, 1889)
• Zuster Bertha (1891)
• Zenuwlijden. Vertaald uit het Frans naar Ernest Mornin: Misères nerveuses (1892)
• Martha (1895)
• Novellen (1895)
• Twee opstellen over crimineele anthropologie (1898)
• Naar aanleiding van De Ryckères boek "La femme en prison et devant la mort" en van Dr. Cox' biologische studie "Over de aequivalentie van man en vrouw" (1898)
• Over ontoerekenbaarheid. Openbare les (1899)
• Het leven der verpleegster (1900)
• Over eenige oorzaken der prostitutie (1901)
• Uit 't leven (1901)
• Handleiding bij de studie der crimineele anthropologie (1902)
• Opleiding en examen van verpleegsters (1904)
• Over uranisme [liefde voor hetzelfde geslacht]. Een gerechtelijk-geneeskundige studie (1905; onder het pseudoniem Karl Ihlfeldt)
• Is celstraf nog langer geoorloofd en gewenscht? (1906)
• Line (1906)
• Stille uren (1906)
• Hermaphrodisie en uranisme (1908)
• Gedenkboek 'De Nieuwe Gids' 1885 - 1 October - 1910
• Schetsboek. Eene verzameling gedichten en prozastukken, met portretten van eenige inzenders, leden der Vereeniging van Nederlandsche letterkundigen, 1905 - 1910. Uitgegeven bij gelegenheid van het vijfjarig bestaan der Vereeniging
• Napoleons laatste levensjaren (1916)

• Joosse, Kees et al., A. Aletrino, Themanummer Bzzlletin 99, oktober 1982 (Den Haag; Stichting BZZTôH)
• Joosse, Kees: Arnold Aletrino: pessimist met perspectief. Amsterdam, Thomas Rap, 1986. ISBN 90-10-05865-4

• Biografieën, werken en teksten bij de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (dbnl)