Amazone (rivier)

De Amazone is een grote rivier in Zuid-Amerika. Naargelang de bepaling van de bron (men is het hier nog niet over eens: zie verder) is ze de langste of de op de Nijl na langste rivier van de wereld. Hoe dan ook is ze veruit de waterrijkste, met een debiet van vijf keer dat van de tweede in rang, de Congo.

Amazone
Lengte~6530[1] km
Hoogte (bron)5200 m
Debiet204 000 m³/s
Stroomgebied6.915.000 km²
BronAndes, Peru
MondingAtlantische oceaan
Stroomt doorPeru - Brazilië - Bolivia - Colombia - Ecuador
Satellietfoto van de Amazone met de overstroomde plaatsen Obidos en Oriximiná en de Rio Trombetas
De oorsprong van de Amazone op de berg Nevado Mismi in de Andes, gemarkeerd door een houten kruis.
Portaal    Geografie
Brazilië

De rivier ontspringt in Peru, heeft een totale lengte van ongeveer 6530 km[1] of 6448 kilometer en mondt in Brazilië uit in de Atlantische Oceaan. De Amazone stroomt door het Amazoneregenwoud. Tijdens de regentijd is de rivier op sommige plaatsen tot wel veertig kilometer breed.

De vorming van het Andesgebergte, 23 miljoen jaar geleden, had een wijziging in de afwatering van het gebied tot gevolg die aan de basis van het ontstaan van de Amazone ligt.[2] Voor het ontstaan van de Andes waterde het gebied deels af in wat nu de Grote Oceaan heet.

Loop

Bovenloop

De Amazone ontspringt op 5200 meter hoogte in de Andes. Bij de bovenloop draagt ze de naam Apurímac. De in Peru gelegen gletsjer die als bron van de Amazone wordt gezien ligt op maar 190 kilometer van de Grote Oceaan, tegenover duizenden kilometers van de Atlantische Oceaan. Al snel vloeit de Amazone, die dan nog verschillende namen draagt (waarvan Marañón de bekendste is), samen met tientallen andere rivieren, waarvan de Ucayali de grootste is. Eenmaal in Brazilië aangekomen, is de Amazone aangewassen tot een reusachtige waterstroom die langzaam door het Amazonebekken stroomt.

Middenloop

Verder stroomafwaarts krijgt de Amazone vanuit het noorden een grote toevoer van water vanuit het Hoogland van Guyana. Hiervan is de Rio Negro, die bij de Encontro das Águas (ontmoeting van wateren) in de Amazone uitmondt, de grootste leverancier. Uit het zuiden krijgt ze ook een zeer grote toevoer van water uit het Hoogland van Bolivia en het Hoogland van Brazilië. Het zijn met name de Rio Purús en de Rio Madeira die hieraan bijdragen.

Monding

Wanneer de Amazone uiteindelijk in de Atlantische Oceaan stroomt, bevat ze het water van ruim 1100 zijrivieren. Per seconde voert de Amazone op deze wijze 190.000 kubieke meter water naar de oceaan. Deze waterstroom heeft in de loop van miljoenen jaren een submariene canyon op de oceaanbodem uitgesleten van enkele honderden kilometers lengte. Het geel gekleurde water van de Amazone is tot 320 kilometer uit de kust te onderscheiden van overig zeewater. De monding van de Amazone is meer dan 330 km breed.

Plaatsen

De grootste plaatsen aan de Amazone zijn Manaus, Pucallpa (aan de bronrivier Ucayali), Iquitos, Macapá, en Santarém.

Zijrivieren

De Amazone heeft meer dan 1100 zijrivieren, waarvan er ongeveer 100 bevaarbaar zijn. 12 zijrivieren zijn langer dan 1500 km.

Lijst van de belangrijkste zijrivieren
Luchtopname regenwoud en rivier
  1. 3250 km – Madeira, Bolivia/Brazilië
  2. 3211 km – Purus, Peru/Brazilië
  3. 2820 km – Japurá, Colombia/Brazilië[3]
  4. 2639 km – Tocantins, Brazilië[4]
  5. 2627 km – Araguaia, Brazilië (zijrivier van de Tocantins)[5]
  6. 2400 km – Juruá, Peru/Brazilië
  7. 2250 km – Rio Negro, Brazilië/Venezuela/Colombia
  8. 1992 km – Tapajós, Brazilië[6]
  9. 1979 km – Xingu, Brazilië[7]
  10. 1900 km – Ucayali (rivier), Peru
  11. 1749 km – Guaporé, Brazilië/Bolivia (zijrivier van de Madeira)[8]
  12. 1575 km – Putumayo, Colombia/Ecuador/Peru/Brazilië
  13. 1415 km – Marañón, Peru
  14. 1370 km – Teles Pires, Brazilië (zijrivier van de Tapajós)
  15. 1300 km – Iriri, Brazilië (zijrivier van de Xingu)
  16. 1240 km – Juruena, Brazil (zijrivier van de Tapajós)
  17. 1130 km – Madre de Dios, Peru/Bolivia (zijrivier van de Madeira)
  18. 1100 km – Huallaga, Peru (zijrivier van de Marañón)

Kleur van de zijrivieren

Het stelsel van de vele zijrivieren van de Amazone valt in twee soorten uiteen: rivieren met geel water en zwartwaterrivieren. De gele rivieren komen uit het zuidoosten van het Amazonebekken en ontspringen in de Andes van Peru. Deze zijrivieren voeren veel sediment aan afkomstig van snelstromende bergriviertjes. Dit sediment wordt in suspensie naar de Atlantische Oceaan gevoerd. De donkere zijrivieren komen uit het noorden van het Amazonegebied in gebieden zoals het Hoogland van Guyana, tropisch en relatief vlak gebied, waar daarom weinig erosie plaatsvindt. De Rio Negro of "zwarte rivier" vormt daar een voorbeeld van.

Discussie over de lengte

De meerderheid van de gezaghebbende geografische instanties beschouwt de Amazone als de op één na langste rivier ter wereld. Als langste rivier geldt de Nijl in Afrika. Verschillende geografen hebben voor de Nijl een lengte tussen 5499 en 6695 kilometer vastgesteld. De verschillen tussen de diverse metingen zijn dikwijls het resultaat van verschillende definities.

De lengte van de Amazone is vastgesteld op 6259 tot 6800 kilometer. Deze laatste lengte is de conclusie van een expeditie uit 2007, die de bron van de Amazone in het zuiden van Peru en niet in het noorden gevonden zegt te hebben.[9][10] Dit resultaat moet echter nog door andere geografen bevestigd worden. Indien de Amazone daadwerkelijk 6800 kilometer lang is, is hij langer dan de Nijl.

Naam

Toen de conquistador Francisco de Orellana in 1541 met enkele honderden manschappen de rivier afvoer die later Amazone genoemd zou worden, dacht hij op een bepaald moment dat de krijgers, die hem en zijn manschappen met vergiftigde pijlen bestookten, vrouwen waren. In het reisverslag werden zij "Amazonen" genoemd, en vervolgens werd de rivier hiernaar vernoemd.

Natuur

In het Amazonegebied leven meer dan 5000 soorten vis en rond de 1300 vogelsoorten. Dit is de grootste biodiversiteit ter wereld.

Milieu

Het milieu van dit gebied wordt ernstig bedreigd door grootschalige ontbossing door kap en afbranden. Inmiddels is zo'n 17% van het woud ontbost of sterk aangetast[11], wat al leidt tot merkbare klimaatverandering in verschillende regio's. Volgens experts zou rond de 20% een kantelpunt zijn[12]. Dat punt zou het einde van het vermogen van het woud zich in stand te houden betekenen. De huidige president van Brazilië (het grootste Amazoneland), Jair Bolsonaro, wordt verweten ontbossende belangengroepen de vrije hand te geven. De inheemse volken zijn hiervan het eerste slachtoffer. Hun leiders of zij die zich opwerpen als hun beschermers en die van het woud worden vaak bedreigd of zelfs vermoord[13][14].

Documentaire
  • De Amazone, 6-delige Nederlandse documentaireserie van BNNVARA, met Sandra Korstjens.

Zie ook
Zie de categorie Amazon River van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.