Adriaan Roland Holst

Adriaan Roland Holst (1904)

Zijn vader was een broer van de beeldend kunstenaar Richard Roland Holst die gehuwd was met Henriette Roland Holst-van der Schalk, dichteres, schrijfster en socialiste. Zij was dus de tante van Adriaan Roland Holst. Adriaan werd door vrienden en familie 'Jany' genoemd. De drie - Adriaan, Richard en Henriette - hebben hun hele leven veel contact gehad.[1]

Holst groeide op in het Gooi. Hij bezocht in Hilversum de Gemeentelijke HBS (deze school is nu naar hem vernoemd en heet het A. Roland Holst College) en studeerde van 1908-1911 Keltische Letteren aan de Universiteit van Oxford. Al op twintigjarige leeftijd wist hij gedichten te plaatsen in het literaire tijdschrift De XXste Eeuw. In 1911 verscheen zijn debuut in boekvorm, de bundel Verzen. In zijn volgende bundels De belijdenis van de stilte en Voorbij de wegen is zijn eigen stem al tot volle wasdom gekomen. De gedragen verzen getuigen van een romantisch verlangen, van mythologie en van verheven eenzaamheid. Deirdre en de zonen van Usnach (1920), dat verscheen in de bibliofiele serie Palladium, is een poëtisch verhaal in een Keltische wereld.

In 1918 ging Holst in Bergen wonen, waar zijn woonhuis thans bij toerbeurt wordt bewoond door verschillende schrijvers en dichters. Hij had verschillende literaire vrienden, zoals Menno ter Braak, J.C. Bloem, E. du Perron, J. Slauerhoff, Herman Gorter[2], M. Vasalis en Victor van Vriesland. Verder had hij contact met de schilder Carel Willink, die in 1948 in opdracht van het ministerie van onderwijs kunsten en wetenschappen een portret van hem schilderde.

Uit het archief met nominaties voor de Nobelprijs voor de Literatuur bij de Zweedse Academie blijkt dat Holst in 1955 en 1961 genomineerd is geweest voor de Nobelprijs.[3]

Hij overleed aan de complicaties van een val uit bed.[4]

Gedicht van Roland Holst op het Nationaal Monument op de Dam in Amsterdam

Roland Holst werd in diverse opzichten gezien als een monumentaal dichter. Op het beeld ‘’De stedemaagd’’ in Alkmaar (1950) staat een kort gedicht van Roland Holst. Op de binnenkant van de gedenkmuur van het Nationaal Monument op de Dam (onthuld in 1956) is een gedicht van Roland Holst aangebracht, in een belettering ontworpen door Jan van Krimpen:

"Nimmer, van erts tot arend, was enig schepsel vrij onder de zon,

noch de zon zelve, noch de gesternten. Maar geest brak wet en stelde op de geslagen bres de mens.

Uit die eersteling daalden de ontelbaren. [...]"

Mari Andriessen, als beeldhouwer onder andere bekend van het beeld De Dokwerker in Amsterdam, lid van de tweede generatie van 'De Groep', heeft het beeld gemaakt van Holst dat op de hoek van de Hoflaan bij de Ruïnekerk in Bergen staat. Het werd tot zijn huidige formaat vergroot door Theo Mulder, leerling en vriend van Mari Andriessen.

• Op 19 november 2009, naar aanleiding van de eventuele ambtswisseling van premier Herman Van Rompuy weerklonken de volgende versregels uit "De Ploeger" in het Belgisch parlement:

Ik vraag geen oogst; ik heb geen schuren,

ik sta in uwen dienst zonder bezit.

Maar ik ben rijk in dit:[5]

dat ik de ploeg van uw woord mag besturen

Ik zal de halmen niet meer zien

noch binden ooit de volle schoven,

maar doe mij in den oogst geloven

waarvoor ik dien…

• 1911 - Verzen
• 1913 - De belijdenis van de stilte
• 1920 - Deirdre en de zonen van Usnach
• 1920 - Voorbij de wegen
• 1925 - De afspraak
• 1925 - De wilde kim
• 1926 - Ex tenebris mundi: gedichten
• 1926 - Over den dichter Leopold
• 1928 - Het Elysisch verlangen (gevolgd door De zeetocht van Ban)
• 1928 - Shelley, een afscheid
• 1932 - Tusschen vuur en maan
• 1936 - De pooltocht der verbeelding
• 1936 - Voorteekens
• 1937 - Een winter aan zee
• 1938 - Uit zelfbehoud
• 1940 - In memoriam Charles Edgar du Perron en Menno ter Braak
• 1940 - Onderweg
• 1943 - Voor West-Europa
• 1945 - Een winterdageraad
• 1945 - Eigen achtergronden
• 1946 - In memoriam Herman Gorter
• 1946 - Sirenische kunst
• 1947 - De twee planeten
• 1947 - Tegen de wereld
• 1948 - In ballingschap
• 1948 - Van erts tot arend
• 1950 - Swordplay wordplay
• 1951 - De dood van Cuchulainn van Murhevna
• 1951 - Woest en moe
• 1957 - Bezielde dorpen
• 1958 - In gevaar
• 1960 - Omtrent de grens
• 1962 - Onder koude wolken
• 1963 - Onderhuids
• 1966 - Aan prinses Beatrix
• 1967 - Kort
• 1967 - Uitersten
• 1968 - Vuur in sneeuw
• 1970 - Met losse teugel
• 1971 - Verzamelde gedichten
• 1975 - In den verleden tijd
• 1976 - Voorlopig
• 1977 - Roland Holst, ten afscheid
• 2000 - Trouw in ontrouw. Liefdesgedichten

• 1927 - Prijs van Amsterdam voor De wilde kim
• 1938 - D.A. Thiemeprijs voor Een winter aan zee
• 1945 - Verzetsprijs voor letterkundigen voor Helena's inkeer
• 1948 - Constantijn Huygensprijs voor zijn gehele oeuvre
• 1955 - P.C. Hooft-prijs voor Late telgen
• 1959 - Prijs der Nederlandse Letteren voor zijn gehele oeuvre
• 1961 - Poëzieprijs van de gemeente Amsterdam voor Omtrent de grens
• 1964 - Poëzieprijs van de gemeente Amsterdam voor Onderhuids

• Jan van der Vegt, A. Roland Holst. Biografie. Baarn, De Prom, 2000.

• H.A. Wage, 'Roland Holst, Adrianus (1888-1976)', in: Biografisch Woordenboek van Nederland 2 (1985).
• Biografieën, werken en teksten bij de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (dbnl)