's Herenelderen

's Herenelderen werd voor het eerst vermeld in 1233. Het vormde samen met Genoelselderen een gebied onder de naam Aldor. Dit woord staat mogelijk voor elzenbomen of -misschien- voor altaren. Het voorvoegsel 's Heren kwam in gebruik na de afsplitsing van Genoelselderen in 1261. Toen was er sprake van Eldris domini Wilhelmi, ofwel het Elderen van Heer Willem, wat waarschijnlijk betrekking had op Willem van Hamal, welke in 1279 overleed.

Bewoning van de omgeving van dit dorp werd al aangetoond door Romeinse vondsten uit de 4e eeuw, waaronder resten van een villa. Aansluitend kwamen de Franken, getuige een Frankische grafvondst. Een Romeinse weg van Tongeren naar Rosmeer liep door dit gebied.

's Herenelderen was een Loons leen. Rond 1300 werden ook Schalkhoven en Sint-Huibrechts-Hern eigendom van de familie van Hamal. Het gebied bleef in het bezit van deze familie 1501 toen het overging in handen van een tak van het huis Renesse die wel de Belgische tak of Van Renesse van Elderen wordt genoemd.

Ook kerkelijk werd 's Herenelderen in 1261 een zelfstandige parochie. Voordien was het dorp afhankelijk van de parochie Berg.

's Herenelderen werd in de Franse tijd een zelfstandige gemeente en leefde voornamelijk van de landbouw. In de tweede helft van de 20e eeuw werd het dorp een woongemeente door lintbebouwing langs de weg van Tongeren naar Kleine-Spouwen. In 1971 verloor het dorp zijn zelfstandigheid en ontstond de fusiegemeente Elderen, bestaande uit 's Herenelderen, Genoelselderen en Membruggen. In 1977 werd Elderen reeds ontbonden: 's Herenelderen (het gedeelte ten westen van de E313) werd bij Tongeren gevoegd, terwijl Genoelselderen en Membruggen (het gedeelte ten oosten van de E313) bij Riemst gevoegd werden.

De Sint-Stefanuskerk

Sint-Stefanusstraat met kasteelhoeve en kerk

• Het dorpsgezicht wordt bepaald door de laatgotische Sint-Stefanuskerk. De kerk is gebouwd in mergelsteen en is sinds 1935 een beschermd monument. Het interieur bestaande uit onder andere een 16e-eeuws retabel is waardevol.
• Verder staat in het dorp nog het waterkasteel van Renesse gebouwd in laatgotische, Maaslandse renaissance en barokke stijl. Het kasteel is U-vormig en is omgeven door een park met vijver. De kasteelhoeve is langs de weg gelegen en heeft een poortgebouw en verder nog 2 hoektorens in Maaslandse renaissancestijl.

's Herenelderen ligt in vochtig-Haspengouw op een hoogte die varieert tussen 67 m, waar de Molenbeek in de Demer vloeit, en 100 m, nabij de Hommelenberg waarvan de top (103 m) zich in het nabijgelegen Ketsingen bevindt. Het dorp ligt aan de bovenloop van de Demer, welke in Ketsingen ontspringt en waaraan het Kasteel van 's Herenelderen ligt. Meer naar het westen ligt de 's Herenelderenbeek, die in het Molsterbos bij Henis ontspringt en ten noorden van 's Herenelderen, in het Papenbos, in de Demer uitmondt.

Opm:1806 t/m 2013=volkstellingen

• Jos Daerden, voetballer en voetbaltrainer
• Koen Daerden, voetballer
• Clément de Renesse-Breidbach, lid van het Nationaal Congrers
• Louis-Joseph de Renesse, burgemeester
• Ludolphe-Joseph de Renesse, burgemeester

Ketsingen, Henis, Berg, Alt-Hoeselt, Membruggen, Rijkhoven

• Onroerend erfgoed

Zie de categorie 's Herenelderen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

	Plaatsen in de gemeente Tongeren
Deelgemeenten: Berg · Diets-Heur · Henis · 's Herenelderen · Koninksem · Lauw · Mal · Neerrepen · Nerem · Overrepen · Piringen · Riksingen · Rutten · Sluizen · Tongeren · Vreren · Widooie Overige kernen: Blaar · Hamal · Ketsingen · Klein-Mal · Kolmont · Mulken · Offelken · Verhenis Belgische gemeenten · Arrondissement Tongeren · Limburg · Vlaanderen