Gebruik
De instrumentalis correspondeert met het voorzetsel "met".
- técantë tecilden "zij zijn met een pen aan het schrijven"
Maar niet alle gevallen waarin we "met" gebruiken komen overeen met een instrumentalis, enkel als de onderliggende betekenis "met behulp van" of "door middel van" is dan gebruiken we deze naamval.
Bekijk bijvoorbeeld de zin:
- cennenyet as elda "ik zag hen met een elf"
In deze zin bedoelen we dat ze samen waren met een elf, niet dat ze een elf gebruikten om beter te kunnen zien.
In sommige gevallen komt de instrumentalis overeen met het voorzetsel "door":
- lassi lantar i súrinen "bladeren vallen door de wind"
In het passief (zie Quenya/Syntaxis) zie je dat de instrumentalis ook gebruikt wordt voor het handelend voorwerp en dus ook overeenkomt met "door".
Behalve met de instrumentalis kunnen we "met" nog op verschillende manieren in Quenya weergeven:
- bezit: arwa/arwë met een genitief:
- nauco arwa harmo "een dwerg met een schat"
- "samen met": as (gebruikt met enkelvoud)/yo (gebruikt met meervoud, duaal):
- matin as atarinya "ik eet met mijn vader"
- matin yo nildonyar "ik eet met mijn vrienden"
- met dezelfde betekenis kan het voorvoegsel ó- voor persoonlijke voornaamwoorden gebruikt worden:
- lenden óso i ostonna "ik ging met haar naar de stad"
- De volledige lijst is:
- óni "met mij"
- ólë "met jou/jullie"
- ómë "met ons"
- ótë "met hen"
- óta/ót "ermee"
- óso/ósë/ós "met hem/haar"
Vorming
We bekijken elk getal afzonderlijk:
Enkelvoud
De basisuitgang is -nen. Achter klinkers komt dit dus overeen met de datief en een extra -en:
- tári "koningin" → tárinen
- vendë "meisje" → vendenen
Als het substantief op -r of -n eindigt, voegen we -nen toe zonder tussenletter:
- atar "vader" → atarnen
- elen "ster" → elennen
hetzelfde geldt voor stamvormen op -m, -r of -n:
- talan "vloer" → talamnen (stamvorm talam-)
- olos "droom" → olornen (stamvorm olor-)
De instrumentalis van samengetrokken stammen maakt geen gebruik van de stamvorm maar van de nominatief enkelvoud:
- toron "broer" → toronnen (stamvorm torn-)
Als een substantief of de stamvorm op -p, -c of -t eindigt dan treedt nasale inversie op (zie Quenya/Verleden tijd):
- ecet "degen" → ecenten
- filit "vogeltje" → filincen (stamvorm filic-)
Bij woorden op -l vinden we de uitgang -den:
- macil "zwaard" → macilden
Alle andere woorden op een medeklinker hebben -enen als uitgang:
- arquilis "woestijn" → arquilisenen
- nís "vrouw" → nissenen (stamvorm niss-)
Meervoud
In het meervoud voegen we altijd -en toe aan de datief:
- macil "zwaard" → macilin → macilinen
- elda "elf" → eldain → eldainen
(merk op: dit vormt een tweeklank indien het woord eindigt op -a, -o of -u).
Zodra je de datief kent zijn alle uitzonderingen regelmatig:
- lassë "blad" → lassín → lassínen
- mornië "duisternis" → mornín → mornínen
- tári "koningin" → tárín → tárínen
- lómë "nacht" → lómín → lómínen
Duaal
In het duaal voegen we weer -en toe aan de datief:
- aldu "een paar bomen" → aldun → aldunen (nom.enk.: alda)
- ciryat "een paar schepen" → ciryant → ciryanten (nom.enk.: cirya)
- aranet "een paar koningen" → aranent → aranenten (nom.enk.: aran)
Partitief meervoud
Als de nominatief partitief meervoud op -lli eindigt, dan eindigt de instrumentalis op -llinen:
- toron "broer" → torolli → torollinen
- macil "zwaard" → macilli → macillinen
Als de nominatief partitief meervoud slechts één l heeft voor de eind-i dan eindigt de instrumentalis op -línen:
- cirya "schip" → ciryali → ciryalínen
- sarat "teken" → sarateli → saratelínen
>> Quenya >> Quenya/Substantieven >> Quenya/Instrumentalis