wat

Niet te verwarren met: watt

Nederlands
Uitspraak
  • Geluid:  wat    (hulp, bestand)
  • IPA: / wɑt /
  • IPA: /ʋɑt/
  • IPA: /βɑt/
Woordafbreking
  • wat
Woordherkomst en -opbouw
  • In de betekenis van ‘vragend voornaamwoord’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 901 [1]
  • afkomstig van:
Middelnederlands: wat
Oudnederlands: wat
Germaans: *hwat
Indo-Europees: *kʷós, *kʷís
  • Verwant in Germaans:
West: Engels: who, what, why (Angelsaksisch: hwā, hwæt, hwȳ), Duits: wer, was, wie, (Oudhoogduits: wēr, waz, wiu), Fries: wa, wat (Oudfries: hwā, hwet)
Noord: Zweeds: vem, Deens/Noors: hvem, (Oudnoords: hvar, hver, hverr), IJslands: hver, hvað, hví, Faeröers: hvør, hvat, hví
Oost: Gotisch: hwas, hwa, hwe

Onbepaald voornaamwoord

wat

  1. iets, een beetje.
    • Ik heb toch wat gewonnen! 
  2. enigszins
    • Je ziet er wat vermoeid uit. 
Synoniemen
Hyponiemen
Afgeleide begrippen
Uitdrukkingen en gezegden
   
  • Wat baten kaars en bril, als den uil niet zien en wil.
het heeft geen zin iemand te helpen die toch niet wil meewerken
  • Wat de boer niet kent dat eet hij niet.
onbekend maakt onbemind ofwel: als iets onbekend is eten sommige mensen dat niet
  • Wat een poespas!
  • Wat een uilskuiken!
  • Wat heb ik nou aan mijn fiets hangen?
wat is hier aan de hand?
  • Wat het oog niet ziet, wat het hart niet deert.
wat je niet ziet en niet weet heb je ook geen last
  • Wat het zwaarst is moet het zwaarst wegen.
wat het belangrijkste is moet de doorslag geven
  • Wat in het vat zit, verzuurt niet.
iets wat goed is, en goed bewaard wordt, verliest zijn waarde niet ofwel: wat belooft is zal ook worden ingelost
  • Wat niet weet, wat niet deert.
waar je geen weet van hebt kun je ook geen last hebben
  • Wat nu? zei Pichegru
  • wat schetst mijn verbazing
  • Aap wat heb je mooie jongen.
iemand probeert door lief en aardig te doen iets gedaan te krijgen
  • April doet wat hij wil.
de maand april is qua weer erg veranderlijk
  • Elk wat wils zijn
voor iedereen is er wat te vinden
  • Geld wat stom is, maakt recht wat krom is.
met geld kan men de ergste dingen goedmaken (voor geld is alles te koop)
  • Het is niet alles goud wat er blinkt.
de dingen lijken mooier dan ze in werkelijkheid zijn; mooie verwachtingen kunnen weleens een addertje onder het gras verbergen
  • (Het) koste wat het kost
  • Het oog wil ook wat
mensen vinden het fijn als iemand er verzorgd uitziet
  • Laat uw linkerhand niet weten wat uw rechterhand doet.
als je een ander geld geeft kun je dat beter stilhouden want anderen hoeven het niet te weten
  • Na wat gepimpel, is de geest wat simpel.
na wat te hebben gedronken ben je meestal niet meer helder van geest
  • Stel niet uit tot morgen, wat je vandaag kunt doen.
doelt op actie, wees niet lui of gemakzuchtig, ga door en wel nu. ofwel: door nu het werk al te doen geeft het later een rustiger gevoel
  • Weet wat je zegt, maar zeg niet alles wat je weet.
wees voorzichtig met woorden en je informatie
  • Weten wat voor vlees je in de kuip hebt
  • Wie geeft wat hij heeft, is waard dat hij leeft.
als je zoveel geeft zoveel je kunt, dan kan niemand je iets verwijten
Vertalingen
    2. enigszins   

Vragend voornaamwoord
  1. om naar een of meer zaken te vragen.
    • Wat eten we vandaag? 
    • Wat betekent dit? 

Betrekkelijk voornaamwoord
  1. na alles, iets, niets, datgene.
    • Alles wat ik heb. 
  2. na twijfel of onbekendheid.
    • Ik weet niet wat er met hem aan de hand is. 
  2. met insluiting van antecedent: datgene wat.
    • Ik geef hem wat hij verdient. 
  2. terugverwijzend naar een gehele zin.
    • Hij was ernstig ziek, wat reden was de zaak af te gelasten. 
Uitdrukkingen en gezegden

Wat er al wel en niet was.

Vertalingen
    2. vragend voornaamwoord   
    wat er al wel en niet was   
  • Duits: was es bereits gab und was nicht

Uitroepend voornaamwoord

wat

  1. zeer, erg, heel
    • Wat leuk voor je! 
    • Wat ben ik daar blij mee! 

Gangbaarheid
  • Het woord wat staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.
99 %van de Nederlanders;
100 %van de Vlamingen.

Meer informatie

Verwijzingen
  1. "wat" in: Sijs, N. van der Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen. 2e druk (2002) Veen, Amsterdam / Antwerpen; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
This article is issued from Wiktionary. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.