Zapoteeks

	Zapoteeks (Diidzaj)
Gesproken in	Oaxaca, emigrantengemeenschappen in Neder-Californië en Californië
Sprekers	410.901 moedertaalsprekers
Rang	niet in de top-100
Taalfamilie	Oto-Mangue Oaxacaans Popoloca-Zapoteeks Zapotecan Zapoteeks; ; ; ;
Dialecten	Istmus-Zapoteeks; Noord-Zapoteeks; Vallei-Zapoteeks; Zuid-Zapoteeks;
Alfabet	Latijns
	Officiële status
Officieel in	Nergens. Zapoteeks is een van de 62 erkende inheemse talen in Mexico
	Taalcodes
ISO 639-1	-
ISO 639-2	zap
ISO 639-3	zap
Portaal	Taal

Het Zapoteeks (Zapoteeks: Diidzaj, Didxazá, Dí'z-tè' ) is een taal uit de Oto-Manguetaalfamilie. Het Zapoteeks wordt gesproken door de Zapoteken, die in het zuiden van Mexico leven. Veel taalkundigen zien het Zapoteeks als dialectcontinuüm of zelfs als taalfamilie in plaats van als taal, maar om praktische redenen wordt het vaak als één taal gezien. In totaal hebben de verschillende dialecten van het Zapoteeks 410.901 sprekers (2005).

Classificatie

Het Zapoteeks is een van de Oto-Manguetalen, die tot de oudste talen van Mexico hoort. Het valt onder de oostelijke subgroep van die taalfamilie, samen met onder andere het Mixteeks en het Triqui. De naaste verwanten van het Zapoteeks zijn het Chatino, het Solteeks en het Papabuco. Die laatste twee talen zijn naar alle waarschijnlijkheid uitgestorven.

Het Zapoteeks bestaat uit vier hoofdvariëteiten, die onderling vaak moeilijk verstaanbaar zijn: het Istmus-Zapoteeks dat gesproken wordt op de landengte van Tehuantepec, het Vallei-Zapoteeks dat gesproken wordt in de Centrale Dalen van Oaxaca, het Noord-Zapoteeks dat gesproken wordt in het gebergte ten noorden van Oaxaca-stad en het Zuid-Zapoteeks dat gesproken wordt in het gebergte ten zuiden van die stad. In het algemeen hebben het Istmus-Zapoteeks en het Vallei-Zapoteeks de beste overlevingskansen, deze variëteiten worden zelfs in steden gesproken waar de andere variëteiten vooral in plattelandsgemeenschappen worden gesproken. Het Istmus-Zapoteeks wijkt het sterkst af van de ander variëteiten.

De onderstaande tabel vergelijkt tien telwoorden in vier varianten van het Zapoteeks en het Chatino:

Significado	een	twee	drie	vier	vijf	zes	zeven	acht	negen	tien
Noord-Zapoteeks (Xhon)	to	chope	shone	tape	gayo'	xope	gaze	xono'	ga	chi
Zuid-Zapoteeks (Pochutla)	tib (tiba)	chop (choppa)	tzon (tzonna)	thap (thappa)	ga'y (ga'ya)	shop (shoppa)	gaz (gazza)	shon (shonna)	gye'	tzi'
Istmus-Zapoteeks	tobi	chuppa	chonna	taapa	gaayu'	shoopa'	gadxe	shono	ga'	chii
Vallei-Zapoteeks (Mitla)	tehb	tyo'p	chôn	tahp	gaî	sho'p	gáhdz	shúhn	gâ	cû
Chatino	ska²³	tuk^wa³²	snã³²	hak^wa²³	ki'yu³²	sk^wa³²	kati²¹	snũ²³	kaa²	tii²

Kenmerken

Het Zapoteeks is het eerst op schrift gesteld door de dominicaanse priester Fray Juan de Córdoba, die in 1578 een Zapoteeks woordenboek (Vocabulario en lengua zapoteca) en een grammaticale beschrijving (Arte de la lengua zapoteca) opstelde. Het Zapoteeks is tegenwoordig op het Nahuatl, Yucateeks Maya en Mixteeks na de meest gesproken inheemse taal van Mexico met meer dan 400.000 sprekers. De meesten daarvan leven in Oaxaca, maar de taal wordt ook nog gesproken in emigrantengemeenschappen in Noord-Mexico en zelfs Californië. Er zijn radiostations in onder andere Oaxaca-stad, Guelatao de Juárez en Juchitán, en de taal wordt onderwezen in verschillende universiteiten in Mexico en de Verenigde Staten.

Het Zapoteeks staat bekend om zijn lastige uitspraak. De taal heeft een groot aantal dubbele medeklinkers en is een toontaal. De taal kent een VSO-volgorde en heeft een bijzonder gecompliceerd systeem van voornaamwoorden.

Bronnen, noten en/of referenties

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.