Windows XP

Windows XP Home Edition is gericht op thuisgebruikers, wat nog niet eerder voorkwam bij Windows NT-versies. Vorige versies van Windows NT werden namelijk vooral bedrijfsmatig gebruikt. De 'Home'-editie is goedkoper en biedt minder functies dan de Professional editie. XP Home kan, hoewel een doorontwikkeling van Windows 2000, worden gezien als de opvolger van Windows ME.

Windows XP Professional is bedoeld voor bedrijven, en heeft daarom ook meer bedrijfsgerichte functies, zoals betere netwerkondersteuning, bestandsbeveiliging en ondersteuning voor twee processors. Ook maakt Internet Information Services (IIS), waarmee onder andere websites gehost kunnen worden, alleen deel uit van Windows XP Professional.

De servereditie van XP kwam pas uit in 2003 en draagt daarom de naam Windows Server 2003.

Windows XP is volledig gebaseerd op Windows NT, voornamelijk op Windows 2000. Een belangrijk verschil tussen Windows 2000 en XP is de nieuwe vormgeving: de traditionele rechthoekige vensters zijn verdwenen (al kan nog teruggegaan worden naar de oude lay-out) en in plaats daarvan is er een 'speelsere' vormgeving, die voor de gebruiker aantrekkelijker zou moeten zijn. Ook zijn er meer functies op het gebied van multimedia (zoals het programma Windows Movie Maker), is schakelen tussen meerdere gebruikers eenvoudiger en is het mogelijk om het systeem te laten overnemen door een vriend of kennis in geval van nood.

Een andere belangrijke verbetering is volgens Microsoft de verhoogde stabiliteit van het systeem: computers met Windows XP zouden minder snel crashen in vergelijking met oudere versies, zoals Windows ME en in mindere mate met Windows 98.

In augustus 2004 bracht Microsoft Service Pack 2 uit, waarin onder meer het nieuwe Beveiligingscentrum geïntroduceerd werd. Vanuit het Beveiligingscentrum kunnen gebruikers alle beveiligingsinstellingen (zoals de ingebouwde firewall) vanuit één plaats regelen. Bij SP2 werd Windows Firewall standaard aangezet, dit in tegenstelling tot de originele versie van XP en XP SP1. Destijds heette de firewall van XP nog: "Internet Connection Firewall". Ook werden veel bugs en andere problemen verholpen.

Een van de problemen die Service Pack 2 aanpakte was de onveilige communicatie over een netwerk. Windows XP is in tegenstelling tot Windows 2000 erg 'open' voor communicatie over het netwerk. Verder werd Internet Explorer aangepakt, waardoor het voor malafide websites lastiger is om virussen en spyware te installeren. Daarnaast was tot Service Pack 2 geen beveiliging tegen de zogenaamde buffer overrun-bugs. In tegenstelling tot Windows 98 Second Edition, dat als compleet nieuw besturingssysteem werd verkocht, kon men Service Pack 2 kosteloos downloaden. Service Pack 3, dat later werd uitgebracht, bevatte geen ingrijpende wijzigingen in Windows XP. Het was een pakket vol updates en een paar extra toevoegingen aan het systeem. In totaal bevat dit Service Pack 1174 reparaties. De Nederlandstalige versies zijn gratis te verkrijgen via Windows Update.

De ondersteuning voor Windows XP werd beëindigd op 8 april 2014. Dit betekent niet dat Windows XP niet meer bruikbaar is. Er is wel een verhoogd risico op virussen en spyware, omdat Windows XP niet langer van beveiligingsupdates wordt voorzien door Microsoft. Op 12 mei 2017 bracht Microsoft echter uitzonderlijk een beveiligingsupdate uit om gebruikers te beschermen tegen een wereldwijde cyberaanval met ransomware.

Hierboven staan de officiële systeemvereisten die tijdens de introductie van Windows XP in 2001 bekendgemaakt werden.[3] In de praktijk blijkt dat Windows XP met SP3 en alle updates die daar na kwamen pas echt goed presteert als er minimaal 1 GB geheugen aanwezig is. Met 512 MB werkt het systeem ook, maar wel iets trager. Vooral wanneer Automatic Updates op de achtergrond actief is treedt een merkbaar snelheidsverlies op.

Service Pack 2 heeft 1,8 GB extra schijfruimte nodig tijdens de installatie.

Een oude installatie-cd-rom van Windows XP is niet meer te gebruiken op nieuwe computers, omdat die cd-rom niet geschikt is voor onder andere PCI Express. Een installatie-cd-rom met Service Pack 2 kan daar wel mee omgaan. Het is mogelijk om zo'n oude cd-rom met speciale programma's om te zetten naar een installatie-cd-rom met Service Pack 2. Dat wordt 'slipstreaming' genoemd.

De Service Packs van Microsoft hebben Windows XP vooral veiliger gemaakt. Sommigen beweren dat de snelheid er echter niet op vooruit is gegaan. Toch zijn er vele configuratieaanpassingen mogelijk die Windows XP sneller kunnen maken. Snelheden kunnen worden verhoogd op gebieden als:

• Opstartsnelheid: services en programma's kunnen worden uitgezet zodat XP sneller opstart.
• Grafisch interface GUI: door het uitzetten van grafische 'verbeteringen' heeft XP minder cpu-rekenkracht nodig.

Er bestaan ook vele programma's die bepaalde onderdelen kunnen wijzigen of uit kunnen zetten. Ook Microsoft heeft programma's uitgebracht (zoals TweakUI) om allerlei aanpassingen te maken.

Er bestaan speciale thema's voor Windows XP. Er zijn thema's met kleuren, zoals Luna in blauw (standaardthema), zilver of olijfgroen. Er zijn ook andere "klassieke" thema's uit oudere Windows-versies zoals Windows-klassiek. Andere thema's zijn o.a. Royale, Royale Noir en Zune maar niet ingebouwd in Windows zelf.

• De letters XP staan voor het Engelse woord eXPerience.
• De pictogrammen werden ontworpen door The Iconfactory.
• Windows XP heeft 3D Pinball: Space Cadet als een van de spellen.
• In januari 2014 gebruikte naar schatting 95% van alle geld- en bankautomaten nog steeds Windows XP.[4][5]

Sinds 2001 zijn er diverse versies van XP uitgebracht:

• Windows XP: originele versie
  • Windows XP met SP1
  • Windows XP met SP2
  • Windows XP met SP3
• Windows XP Media Center 2003: voor mediacenter-pc's
  • Windows XP Media Center 2005
• Windows XP Tablet PC Edition: voor tablet-pc's
• Windows XP N: zonder Media Player (na Europese veroordeling)
• Windows XP Starter Edition: goedkopere, uitgeklede versie voor Azië, Zuid-Amerika en Rusland
• Windows XP Professional x64 Edition: versie voor 64 bits-processors
• Windows XP Embedded: versie voor kleinere apparaten, zoals in treinen of betaalautomaten

Naast deze versies zijn ook nog "Upgrade"-versies uitgebracht, bedoeld om vanaf Windows 98 of Windows ME een upgrade naar Windows XP te maken. Daarnaast is ook mogelijk om een upgrade te doen van Home Edition naar Professional.

• (nl) Controleer of je computer Windows XP draait (Microsoft Nederland)

Zie de categorie Microsoft Windows XP van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.