Varanosaurus

Van Varanosaurus bestaan twee fossiele schedels in goede staat en andere postcraniale elementen. De schedel is langwerpig, laag en smal. Net als bij andere vertegenwoordigers van de Ophiacodontidae, is het schedelgebied van de oogkassen tot de punt van de snuit (het antorbitale gebied) meer dan twee keer zo lang als het deel van de schedel dat zich achter de oogkassen bevindt. Het schedelraam was relatief klein in vergelijking met dat van andere synapsiden. De bovenkaak was bezet met een aantal tamelijk smalle, puntige en licht gebogen tanden, evenals twee grotere tanden in het voorste gebied, wat duidt op een roofzuchtig dieet. In de onderkaak zaten ongeveer 60 kleine, uniforme tanden zonder significante variaties in grootte.

De verkregen wervelbogen zijn robuust en lijken "gezwollen", de doornuitsteeksels variëren in hoogte en structuur. De wervelkolom van Varanosaurus leek dus op die van meer primitieve tetrapoden zoals Diadectes, Seymouria of de Captorhinidae, maar dit komt door convergentie. Een dergelijke eigenschap van de wervels, samen met de bijna horizontale uitlijning van de wervelbooggewrichten, gaf het dier een grotere manoeuvreerbaarheid tijdens het jagen, omdat de rugspieren verbonden aan de hoge spinale processen vrij over de lage spinale processen konden lopen.

Varanosaurus leefde waarschijnlijk in moerassen en voedde zich met vis.

Er is geen definitieve duidelijkheid over de positie van Varanosaurus binnen de Eupelycosauria. Vanwege de vele anatomische overeenkomsten met Ophiacodon, veronderstellen de meeste wetenschappers een nauwe relatie tussen de twee geslachten en wijzen Varanosaurus toe aan de Ophiacodontidae. In sommige werken wordt het geslacht echter ook toegevoegd aan de Varanopseidae, maar niet zonder te wijzen op de nauwe relatie met Ophiacodon.

Er zijn twee synoniemen voor Varanosaurus acutirostris. In 1917 werd Poecilospondylus francisi beschreven door Ermine Cowles Case (1871-1953), maar later geïdentificeerd door Alfred Sherwood Romer (1894–1973) als een jonger synoniem van Varanosaurus acutirostris. Romer zelf beschreef in 1937 een heupbot als een andere soort Varanosaurus wichitaensis vanwege zijn kleinere omvang in vergelijking met V. acutirostris en het eerdere optreden in de tijd. De geldigheid van dit type wordt echter in twijfel getrokken. Het is zeer waarschijnlijk dat het een synoniem is van het typesoort. In 1911 heeft Samuel Wendell Williston Varanops brevirostris aanvankelijk ten onrechte als Varanosaurus brevirostris toegewezen aan het geslacht Varanosaurus. Een paar jaar later corrigeerde hij echter zijn fout en plaatste Varanops brevirostris als een type in zijn eigen geslacht Varanops.