Van de koele meren des doods

Het boek is opgezet naar de principes van de naturalistische romankunst, maar tegenover de door het noodlot voorbestemde afloop die daarin onvermijdelijk is, wilde de schrijver-psychiater Van Eeden juist een positiever alternatief tonen. In tegenstelling tot de figuren in de naturalistische roman weet zijn hoofdpersonage uiteindelijk wel haar door "erfelijkheid, opvoeding en milieu" bepaalde karaktereigenschappen te overwinnen, dankzij de hulp van de psychoanalyse en de kracht van de religie.

Het fictieve verhaal speelt zich af in de negentiende eeuw en beschrijft het leven van Hedwig Marga de Fontayne (1856). Hedwig groeit op in een rijke familie. Na de dood van haar moeder raakt haar vader aan de drank en is hun geld snel op. Ze trouwt (met Gerard Wijbrands), maar loopt uiteindelijk weg met pianist Ritsaart naar Engeland. Ze krijgt een kind, dat al binnen enkele maanden na de geboorte sterft en met het dode kind in een koffertje gaat ze naar Parijs. Ze raakt verslaafd aan morfine en gaat in de prostitutie om die verslaving te bekostigen. Ze komt terecht in een ziekenhuis Hôpital de la Salpêtrière, waar ze in contact komt met kloosterzuster Paula, die haar van haar verslaving af weet te helpen. Hedwig keert weer terug en brengt haar laatste jaren door bij een boerenfamilie, die vroeger op hun erf woonde.

De titel is afgeleid van een psalmtekst waaraan wordt gerefereerd in hoofdstuk XV: Maar doodgaan scheen haar altijd nog veel beter, nog begeerlijker. Dat zou rust zijn, als die beloofd wordt aan de getrouwen in de psalm, dat zou zachtjes gevoerd worden langs stille wateren langs grote koele meren, dat zou troost zijn, zoals een moeder troost.

Nouchka van Brakel regisseerde een op dit boek gebaseerde, gelijknamige film, met in de hoofdrol Renée Soutendijk. De film werd uitgebracht in 1982.

• Van de koele meren des doods, teksten in de DBNL
• Van de Koele Meren des doods in Librivox (Audiobook en Ebook)