Van Berkel

De NV Maatschappij tot vervaardiging van snijmachines volgens Van Berkel's Patent en van andere Werktuigen (beter bekend als Van Berkel's Patent) was een Nederlandse onderneming, vooral succesvol in het vervaardigen van weegschalen en vleessnijmachines.

Van Berkel-weegschaal in een van de monumentale silo's in het havengebied van Deventer

Algemene historie
handmatige snijmachine Berkel

Wilhelm van Berkel (Tilburg, 5 februari 1869- Montreux, 11 december 1952) was de zoon van een caféhouder, broer van een slager, en had een passie voor techniek. Hij was de uitvinder van een snijmachine met beweegbaar onderstel, waarop zich het vlees bevond. Op 12 oktober 1898 richtte hij met enkele Rotterdamse geldschieters, O. Reuchlin, P.J. van Ommeren en J.C. Nijgh - naast P.A. Dijxhoorn - de NV "Maatschappij tot vervaardiging van snijmachines volgens Van Berkel's Patent" op. De onderneming en de machine werden een groot succes, met internationale klanten. In 1911, bij het twaalfeneenhalfjarig jubileum telde de Rotterdamse hoofdvestiging reeds 200 werklieden. Het maatschappelijk kapitaal werd regelmatig uitgebreid en bedroeg toen al 2 miljoen gulden. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd ook de productie van draaibanken ter hand genomen, gestoeld op de ervaring met fijnmechanica en assemblage bij de vervaardiging van de vleessnijmachines (die in die tijd uit een 350 onderdelen bestond). Verder werd in 1917 een aparte vliegtuigfabriek opgericht. Ook werden van 1919 tot 1923 hogedrukmotoren vervaardigd. In 1920 begon men ook met de fabricage van snelwegers en automatische bascules. Naast de fabrieken aan de Boezemsingel en de Keileweg te Rotterdam opende Van Berkel fabrieken en kantoren in het buitenland. In de Verenigde Staten onder de naam Slicing Machine Co. Inc en in het Verenigd Koninkrijk onder de naam Van Berkel Ltd. In 1923 werd de NV financieel gereorganiseerd en het maatschappelijk kapitaal teruggebracht van fl 7,5 miljoen tot 4,8 miljoen, in 1933 volgde een kapitaalsreductie van eveneens 37,5%.

Na 1945

Na de Tweede Wereldoorlog bleef Van Berkel lange tijd internationaal toonaangevend. In 1954 werd een filiaal te Vlaardingen opgericht onder een aparte NV: Van Berkel's Patent Constructie Maatschappij. Daarnaast telde de onderneming fabrieken te La Porte (USA), London, Brussel, Lyon, Zürich, Buenos Aires, Barcelona en Duisburg. Verder had men binnenlands belangen in NV Ned Chemisch-Technisch Bedrijf v/h Elpewé te Hilversum, de Hobart Fabricage Mpij en de Toledo Berkel's Mpij tot Exploitatie van Automatische Weegschalen te Rotterdam. De eerdere belangen in de NV Enkes te Voorburg en Metaalbedrijf Rademakers te Rotterdam waren in 1947 afgestoten. In 1960 telde Van Berkel's Patent NV dochterondernemingen in 17 landen, de meeste in Europa, maar ook in de VS, Zuid-Afrika, Mexico, Argentinië en Uruguay, deels verkoopmaatschappijen die deels ook over eigen productiefaciliteiten beschikten. Hoofdartikelen waren nog steeds de snijmachines en weegwerktuigen. Voor de productontwikkeling opende men in 1960 een nieuw, centraal laboratorium te Leidschendam. In 1993 volgde een fusie met het Engelse Avery, dat toen al deel uitmaakte van GEC en ging men verder onder de naam Avery-Berkel. In 2001 verkocht GEC Avery-Berkel aan het Amerikaanse Weigh-Tronix, en ging het verder onder de naam Avery Weigh-Tronix. De merknaam Berkel wordt nog steeds gebruikt door de Italiaanse firma Brevetti Van Berkel sinds 2004, opgericht door twee voormalige managers van Avery Weigh-Tronix. Avery Weigh-Tronix is in 2008 overgenomen door Illinois Tool Works Inc (ITW) inclusief de merknaam Avery-Berkel.

Vliegtuigbouw

W-A
Van Berkel W-A

Tijdens de Eerste Wereldoorlog hield de onderneming zich ook bezig met het vervaardigen van munitie en geweren voor het Nederlandse leger. Het was dus een logische stap om in 1918 ook een vliegtuigbouwafdeling op te richten. Men kreeg steun van de Nederlandse regering. De fabriek stond aan de Keileweg 9 in Rotterdam. Hoofd van de vliegtuigafdeling was R.J. Castendijk en John Kerner was hoofd van de motorenafdeling. De eerste opdracht bestond uit het bouwen, in licentie, van 35 Hansa-Brandenburg W.12 watervliegtuigen voor de MLD. Het eerste exemplaar vloog in 1919 en werd de W-A genoemd. De W-A's werd zowel in Nederland als in Nederlands-Indië gebruikt en vlogen nog tot 1933. Vermoedelijk zijn er nog vijf exemplaren door de MLD zelf gebouwd op vliegkamp De Kooy in 1924, waarschijnlijk uit onderdelen van beschadigde exemplaren van Van Berkel.

W-B

In 1919 kreeg Van Berkel meteen ook de opdracht tot het vervaardigen van een langeafstandszeeverkenner. Het ontwerp was gebaseerd op de Hansa-Brandenburg W.29, maar ir. Von Baumhauer gaf een geheel eigen draai aan het oorspronkelijke ontwerp. Het watervliegtuig was groter en de motor sterker. De MLD bestelde er zeven en in 1920 maakte het eerste exemplaar zijn eerste vlucht. De levering van de rest liet lang op zich wachten, pas in 1923 kreeg de MLD het zevende exemplaar. Allen waren in gebruik in Nederlands-Indië. De prestaties vielen tegen en in 1933 werden ook deze vliegtuigen buiten gebruik gesteld.

De afdeling vliegtuigbouw van Van Berkel was in 1921 al gesloten. Opdrachten bleven uit, de ontwikkeling van de W-D, de W-E, de W-F en de W-G kwamen niet verder dan de tekentafel en contacten met het Duitse Dornier liepen op niets uit. Van Berkel ging zich weer toeleggen op weegschalen en snijmachines. Geen van Van Berkels vliegtuigen heeft de tand des tijds doorstaan.

Vliegtuigtypen
  • Van Berkel W-A (in licentie Hansa-Brandenburg W.12)

Watervliegtuig verkenner, tweepersoons, eenmotorig (Benz) propeller, dubbeldekker.

  • Van Berkel W-B

Watervliegtuig zeeverkenner, tweepersoons, eenmotorig (Rolls Royce 360pk) propeller, laagdekker.

Nooit vervaardigde vliegtuigtypen
  • Van Berkel W-D

Civiele versie W-A

  • Van Berkel W-E

Driemotorige vliegboot

  • Van Berkel W-F

Civiele versie W-B

  • Van Berkel W-G

Eenmotorig torpedovliegtuig

De replica van de Neptune Association

De Neptune Association is in 1993 begonnen met het verzamelen van informatie omtrent de W-A om zodoende een 1:1 replica te bouwen. De zoektocht naar informatie, het meeste was verbrand, duurde voort tot 1999. Vooral informatie over de vleugels was moeilijk te achterhalen. In 2002 werd het Aviodrome (toen nog Aviodome) bereid gevonden geld in het project te steken. In maart 2010 legde men de laatste hand aan de romp. In mei 2017 zijn de romp, drijvers en de motor klaar. Er wordt gestart met het bedoeken van de vleugels. Inmiddels is de W-A geheel af en te bewonderen in het Aviodrome luchtvaartmuseum te Lelystad.

Zie de categorie Van Berkel's Patent van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.