Toni Harthoorn

Antonie Marinus (Toni) Harthoorn (Rotterdam, 26 augustus 1922 - Pretoria, 23 april 2012) was een Nederlands-Brits dierenarts en ecoloog.

Harthoorn is een zoon van een econoom werkzaam bij Unilever en is opgegroeid in Engeland. Hij studeerde diergeneeskunde. Gedurende de Tweede Wereldoorlog dient hij als commando en behoort tot de eersten die gedurende de slag om Arnhem gedropt worden. Na de oorlog studeert hij verder aan de universiteiten van Utrecht en Hannover en promoveert vervolgens op het onderwerp fysiologie van shock in zoogdieren. Hij vertrekt naar Kenia en bestudeert de effecten van verschillende verdovingsmiddelen op Afrikaans wild.

Samen met zijn teamgenoten vindt hij het verdovingsmiddel M99 (etorphine hydrochloride) om dieren te vangen en het bijbehorende verdovingsgeweer uit. Dit betekent een enorme doorbraak voor het transport van wild en maakt het mogelijk om veel zeldzame dieren veilig te verplaatsen van gebieden waar ze bedreigd worden door stropers of economische activiteiten naar wildreservaten. Het onderzoek en het succes zijn vastgelegd in Dr. Harthoorn’s eerste boek The Flying Syringe (de vliegende spuit). Verdovingsgeweren worden tegenwoordig op grote schaal gebruikt in wildreservaten, vangst van dieren in stedelijke gebieden, in dierentuinen en zelfs voor het onder controle brengen van misdadigers. Voor deze uitvinding werden dieren gevangen door ze te omsingelen, vast te zetten en zonder verdoving te transporteren, hetgeen resulteerde in de dood van veel dieren ten gevolge van stress.

In 1958 wordt de Kariba-dam in de Zambezi voltooid. Ten gevolge daarvan ontstaat het Kariba-meer met een oppervlakte van 6400 km². Veel dieren zoeken hun toevlucht op de zich vormende eilandjes die vervolgens weer verzwolgen worden. Door de Noach-operatie wordt getracht zo veel mogelijk dieren te redden, daarbij speelt Harthoorn een belangrijke rol.

In de zestiger jaren komt de Amerikaanse filmmaker en TV-producent Ivan Tors, van Hongaarse afkomst, voor vakantie naar Kenia en bezoekt een dierenopvang opgezet door Harthoorn en zijn vrouw Sue Hart. Tors is zo onder de indruk dat hij een televisieserie creëert genaamd Daktari (Swahili voor dokter). De serie wordt decennialang wereldwijd uitgezonden. De naam is blijven voortbestaan tot in de 21ste eeuw in namen van verschillende merkmedicijnen. De dieren uit de serie, zoals de schele leeuw Clarence en de chimpansee Judy, zijn nog steeds bij velen bekend. De ervaringen uit Kenia worden beschreven in Sue Harts boek Life with Daktari (Leven met Daktari).

Met de onafhankelijkheid van Kenia in 1963 wordt Harthoorn’s positie als lector en hoofd van de afdeling fysiologie en biochemie van de Universiteit van Nairobi ruw afgebroken (hij wordt zonder enige kennisgeving door een van zijn promovendi vervangen). Hij verhuist naar Zuid-Afrika en vervolgt zijn werk met betrekking tot het transporteren van grote Afrikaanse zoogdieren zoals olifanten en neushoorns. Zijn werk is van vitaal belang geweest voor het opzetten van veel Zuid-Afrikaanse wildreservaten.

In 1976 verschijnt nog zijn boek The Chemical Capture of Animals (de chemische vangst van dieren).

Harthoorn was ook natuurgeneeskundige en homeopaat.