Toengoeska-explosie

Een geluk bij een ongeluk was dat de explosie plaatsvond boven een nagenoeg onbewoond gebied. Er is niets bekend over menselijke slachtoffers, afgezien van een oude rendierherder op ca. 30 km van het hypocentrum. Hij werd door de kracht van de ontploffing 12 meter hoog in een boom geslingerd en overleed later aan zijn verwondingen.

Het getroffen gebied was zelfs zo afgelegen, dat het tot 1927 zou duren voordat een eerste wetenschappelijke expeditie het hypocentrum bereikte.

Men was toen verbaasd geen grote inslagkrater te vinden, maar alleen een ruim 2000 km² groot gebied waar de meeste bomen tegen de grond waren geslingerd.

Dat er geen inslagkrater werd gevonden, kan verklaard worden door de omstandigheid dat de meteoriet al op een hoogte van enkele kilometers uiteen gespat was. Men schat dat de zo hevige ontploffing veroorzaakt werd door een stenen meteoriet met een doorsnede van enkele tientallen meters. Vanwege de zeer hoge snelheid draagt elke kilogram steen aan de explosie een hoeveelheid energie bij gelijk aan die van enkele tientallen kilogrammen explosieven.

In wetenschappelijke kringen is men het er tegenwoordig over eens dat de oorzaak gezocht moet worden in de ontploffing (dus geen inslag) van een vrij grote meteoroïde, of zelfs komeet. Voor dat laatste zijn drie aanwijzingen:

1. Een komeet is een 'vuile sneeuwbal', bestaande uit bevroren water en andere ijsachtige substanties, zoals bevroren kooldioxide, en talrijke zeer kleine deeltjes gesteente; rond het hypocentrum en wijde omgeving zijn zeer kleine bolletjes van glasachtig materiaal gevonden, die wijzen op het smelten maar niet meer geheel vergloeien van gesteentepartikeltjes die door de hoge stuwdruk in de dampkring of de explosie tot smelttemperatuur werden verhit. Bij de chemische analyse van de bolletjes werden hoge concentraties nikkel en iridium gevonden, wat er op wees dat ze mogelijk afkomstig waren van een meteoriet;[2]
2. In de nachten die op de explosie volgden was het in West-Europa zo licht (een rood ochtendgloren) dat men om middernacht de krant kon lezen. Dit wijst op stof in de zeer hoge atmosfeer, beschenen door de zon toen die nog diep onder de oostelijke horizon stond;
3. De datum van de explosie (30 juni) staat in verband met de 'Tauriden', een meteorenzwerm, die de baan van de Aarde kruist. Dergelijke zwermen stof en fijn gruis, vaak op Aarde zichtbaar als 'sterrenregen', ontstaan uit kometen die verdampen en uiteenvallen. Het is niet onmogelijk dat een nog niet geheel tot stof vergaan brokstuk van de moederkomeet (komeet Encke) de Aarde heeft getroffen.

Er zijn in het verleden veel alternatieve, vaak fantasierijke, verklaringen gegeven voor de explosie:

• een experiment met een energiewapen door Nikola Tesla[3]
• een buitenaards ruimteschip
• een microscopisch zwart gat
• een stukje antimaterie
• een uit de hand gelopen vroegtijdig experiment met de ontwikkeling van een kernwapen

In juni 2007 ontdekten Italiaanse onderzoekers een klein komvormig meer, het Chekomeer, ongeveer 8 kilometer ten noordwesten van het hypocentrum gelegen. Het werd voor mogelijk gehouden dat het meer was gevormd door de inslag van een fragment van dezelfde meteoriet die de Toengoeska-explosie veroorzaakte. In 2017 duidde nieuw onderzoek er echter op dat dit niet mogelijk was. Russische onderzoekers deden onderzoek naar het sediment in het meer, en concludeerden dat het meer minstens 280 jaar oud moest zijn, of mogelijk nog veel ouder, maar in ieder geval dus duidelijk ouder dan de Toengoeska-explosie.[4]

De explosie is verwerkt in onder andere literatuur, films, videogames en songs. In Vanavara, zo'n 40 kilometer ten zuiden van het hypocentrum, is een museum dat aandacht besteedt aan de gebeurtenis, ook is er een straat naar vernoemd: de Meteoritnaja Oelitsa.

• Sichote-Alinmeteoriet
• Meteoroïde bij Tsjeljabinsk
• Peekskill-meteoriet

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Tunguska event op Wikimedia Commons.