Theatrale persoonlijkheidsstoornis
De theatrale persoonlijkheidsstoornis (TPS) is een persoonlijkheidsstoornis die zich kenmerkt door overdreven emotionele uitingen en een behoefte aan aandacht, bevestiging en affectie. De stoornis openbaart zich doorgaans in de vroege volwassenheid.
 |
Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht. Raadpleeg bij gezondheidsklachten een arts. |
Theatrale persoonlijkheidsstoornis
| ||||
| Coderingen | ||||
| ICD-10 | F60.4 | |||
| DSM-IV | 301.50 | |||
| ||||
Omschrijving
TPS-lijders komen in eerste instantie over als charmant, enthousiast, levendig en uitbundig en zijn meestal in staat op hoog niveau te functioneren. Ze kunnen seksuele verleiding, provocerend gedrag of een opvallende kledingstijl gebruiken om aandacht te krijgen, ook als hun omgeving dit ongepast vindt. Als iemand echter te direct op hun avances voor aandacht ingaat, kunnen ze onzeker worden. Emoties, die vluchtig beleefd worden door een TPS-lijder, worden bewust of onbewust sterker geuit dan ze in werkelijkheid zijn. In ernstige gevallen kunnen er zich kortdurende psychotische episodes voordoen.
Mensen met TPS hebben driftbuien en een lage frustratie-tolerantie, zijn gevoelig voor depressie, vragen veel aandacht en geruststelling en zijn vaak naïef en goedgelovig. Hun manier van spreken is vaak impressionistisch en ontbrekend in detail, waarbij ze vaak geen redenen geven waarom ze iets vinden.
Criteria
ICD-10
De theatrale persoonlijkheidsstoornis wordt in de ICD-10 (F60.4) beschreven als een persoonlijkheidsstoornis die wordt gekenmerkt door ten minste drie van de volgende criteria[1]:
- Dramatisch gedrag, theatraliteit en overdreven uiting van emoties
- Gemakkelijk te beïnvloeden door anderen of omstandigheden
- Ondiep en labiel affect, snelle wisselingen van vluchtige emoties
- Voortdurend op zoek naar opwinding, waardering en situaties waarin de patiënt in het middelpunt van de belangstelling staat
- Provocerend gedrag of ongepast verleidelijk gedrag in uiterlijk of gedrag
- Overbezorgd over de fysieke aantrekkelijkheid
Mogelijk ook[2]:
- Goedgelovigheid
- Extreem gevoelig voor kritiek
- Voortdurend zoeken naar geruststelling
- Idealiseren van (wild)vreemde personen
- Overdreven bezig met de fysieke verschijning
- Verveling en frustratie
- Impulsiviteit
- Maakt projecten niet af of begint snel aan iets anders
- Een gebrek aan zorg en empathie voor anderen
- Moeite met het onderhouden van relaties
- Dreigen met zelfmoord voor aandacht
Bijkomende kenmerken zijn egocentrisme, genotzucht, verlangen naar waardering en affectie, aanhoudend manipulatief gedrag en snel gekwetste gevoelens.
Subtypes
Theodore Millon omschreef zes verschillende subtypes van de theatrale persoonlijkheidsstoornis.
- Sussend
- afhankelijke en dwangmatige persoonlijkheidskenmerken, paait anderen, is gemakkelijk over problemen, zelf-opoffering
- Levendig
- hypomanische en/of narcistische kenmerken, is impulsief en zoekt vrolijkheid in speelse avonturen
- Stormachtig
- impulsief en negatief gedrag, koestert veel wrok
- Onoprecht
- toont antisociale trekken, is onoprecht, sluw en manipulatief
- Theatraal
- pure variant van TPS, beïnvloedbaar, beleefd, dramatisch
- Kinderlijk
- bevat kenmerken van borderline, is kinderlijk hysterisch, veeleisend en overspannen
Psychopathie
Er zijn aanwijzingen dat de theatrale persoonlijkheidsstoornis en psychopathie en sociopathie mogelijk in verband staan met elkaar.
Uit onderzoek bleek dat mensen met een theatrale persoonlijkheidsstoornis vaak voldoen aan de kenmerken van de antisociale persoonlijkheidsstoornis. Studies met betrekking tot de familiegeschiedenissen van deze patiënten wezen uit dat de theatrale persoonlijkheidsstoornis de neiging heeft om familiaal te zijn.
Oorzaken
De oorzaken zijn onbekend. Mogelijk spelen erfelijkheid en jeugdtrauma's een rol bij het ontwikkelen van de theatrale persoonlijkheidsstoornis.
Zie ook
| Bronnen, noten en/of referenties |