Stadsarchief en Athenaeumbibliotheek

In 1560 kocht het Deventer stadsbestuur voor 102,5 goudgulden 44 boeken van wijlen Jan Willemszoon Bruinvis (pastoor Phoconius). De stadsregering gaf meteen opdracht om 'voir dese Stadtsboecken' een kast te maken. Daarmee was de stadsbibliotheek van Deventer een feit. In 1630 werd het Athenaeum Illustre opgericht. Deze gewestelijke hogeschool bleef tot 1878 bestaan. In 1820 zijn de boeken van de Universiteit van Harderwijk aangekocht.[2]

Vermeldenswaard zijn de Van Vloten-collectie, de Louis Couperus-collectie van W.M.S. Pitlo-van Rooijen (geschonken in 1984) en de J.H. Leopold-collectie afkomstig van Gerard Burger, voorzitter van het Humanistisch Verbond, Deventer (geschonken in 2009). De stadsbibliotheek was tevens bibliotheek voor het Athenaeum. Dit verklaart de naam Athenaeumbibliotheek.

In 2010 werd het 450-jarig bestaan gevierd;[3] ter gelegenheid daarvan werd een tentoonstelling met topstukken georganiseerd. Juist toen ging een handschrift van Louis Couperus uit particulier bezit (namelijk van verzamelaar Pieter Berend Oudemans, 1960-2005), Elyata, over naar deze collectie. De bibliotheek suggereerde ten onrechte in het bijgaande persbericht dat het hier zou gaan om het laatste handschrift van Couperus in particulier bezit.

In de collectie van de Athenaeumbibliotheek bevindt zich een groot aantal bijzondere handschriften, atlassen en boeken uit de beginperiode van de boekdrukkunst. Een aantal daarvan is op de website van de bibliotheek integraal door te bladeren via de topstukken-collectie.[4]

Bekende directeuren van de Athenaeumbibliotheek in de 20e eeuw waren onder meer Bert van 't Hoff, Anton Koch en J.C. Bedaux.

Handgrepen ingang Klooster 3: St. Agnes met lam en kloosterzusters.
(ontwerp Jeanot Bürgi)

Het archief bewaart sinds de middeleeuwen niet alleen de schriftelijke weergave van het werk van het gemeentebestuur, maar ook de archieven van veel Deventer families, instellingen, organisaties, kerken en bedrijven. Het vormt niet alleen de grondslag voor een goede administratie van de gemeente, maar is ook een bron van kennis uit de eerste hand van de geschiedenis van stad en streek.

In 1999 werden de organisaties van Stadsarchief en Athenaeumbibliotheek samengevoegd. In het geheel gerestaureerde gebouw Klooster 12 kwamen in 2003 nieuwe geïntegreerde ontvangstruimtes en studiezalen voor archief- en bibliotheekbezoekers. De Athenaeumbibliotheek is onder de noemer Plusbibliotheek een van zestien openbare bibliotheken in Nederland met een wetenschappelijke steunfunctie.

Tussen 1995 en 2015 werkten het Stadsarchief en de Athenaeumbibliotheek samen met de Rijkshogeschool IJselland, die in 1998 fuseerde met Hogeschool Enschede en vervolgens Saxion ging heten. De collecties en de dienstverlening van de Athenaeumbibliotheek en Saxion Bibliotheek werden geïntegreerd. Saxion trok zich in 2015 uit deze samenwerking terug.[5] De gemeente Deventer besloot hierop de onder haar verantwoordelijkheid vallende collecties onder te brengen bij verschillende organisaties, waaronder het Historisch Centrum Overijssel. Athenaeumbibliotheek en Stadsarchief zullen wel in Deventer blijven.[6]

Ingang van de Athenaeumbibliotheek

• Hans Peeters: Romantiek en mythevorming rond een bibliotheek. 450 jaar Stads- en Athenaeumbibliotheek 1560-2010. Deventer, Stadsarchief en Athenaeumbibliotheek, 2010. ISBN 978-90-809896-8-9
• Stads- of Athenaeumbibliotheek Deventer, 1560-1985. Door J.C. Bedaux en anderen. Deventer, Stads- of Athenaeumbibliotheek, 1985. ISBN 90-90-01082-3
• J.C. van Slee: 'Geschiedenis der Athenaeum-bibliotheek te Deventer'. In: Tijdschrift voor boek- en bibliotheekwezen, vol. 5 (1907), pag. 145-170

• Athenaeumbibliotheek (OB Deventer)
• Stadsarchief Deventer
• 117 topstukken uit de Athenaeumbibliotheek^{[dode link]}
• Website SAB