Slag bij Mons Graupius

Gnaeus Julius Agricola, de gouverneur van Brittannië, stuurde zijn Romeinse vloot vooruit om de Schotse hooglanden te plunderen met als hoofddoel paniek zaaien onder de Caledonii en de Picten. Intussen trok Agricola’s hoofdleger op met de auxiliarii, de huurlingen van het Romeinse leger, de Pictische landen binnen. De Picten wisten dat ze geen veldslag konden winnen in open veld: hun zuidelijke buren konden het in ieder geval niet navertellen. Dus kozen ze voor een guerillastrijd in de dichte wouden en Schotse bergen. De Romeinen waren daarop voorbereid en trokken verder naar de voornaamste bevoorradingsplaats van de Picten. Natuurlijk moest dat tegen elke prijs voorkomen worden en dus verzamelden de Keltische stammen zich voor een veldslag.

De voornaamste bron voor de slag bij Mons Graupius is het boek De vita et moribus Iulii Agricolae van Publius Cornelius Tacitus. Hij had alle redenen om zijn schoonvader Agricola in een goed daglicht te zetten. Daarom zijn bepaalde delen van het gevecht die voor de Romeinen slecht hadden kunnen aflopen wat minder gedetailleerd beschreven en bepaalde stukken weggelaten of verbloemd. Aan de betrouwbaarheid van zijn werk valt dus te twijfelen.

"Telkens wanneer ik de oorzaken van de oorlog en de hachelijke situatie overloop, heb ik er groot vertrouwen in dat de dag van vandaag en jullie eensgezindheid het begin van de vrijheid van geheel Brittannië zal zijn: want ook jullie zijn samengekomen van overal, vrij van slavernij, en achter ons zijn er geen landen meer, en zelfs de zee is niet veilig, omdat de Romeinse vloot ons bedreigt. Zo zijn strijd en wapens, voor de dapperen eervol, reeds zeer veilig voor lafaards. Eerdere gevechten, waarin tegen de Romeinen met wisselend succes gestreden is, hielden nog hoop en hulp in onze handen, omdat wij, de nobelsten van geheel Brittannië, daarom gevestigd in het binnenland zelf en geen enkele kusten van slavernij aanschouwend, ook de ogen niet geschonden hadden door aanraking met de tirannie. Tot op de dag van vandaag heeft de afgelegen ligging zelf en de uithoek van bekendheid ons, laatsten van de landen en van vrijheid, verdedigd. Nu staat de grens van Brittannië open en al het onbekende is tot ontzag. Maar er is reeds geen volk voorbij ons, niets behalve golven en rotsen, en de nog dreigendere Romeinen, wier hoogmoed je tevergeefs zou proberen te ontvluchten door onderdanigheid en bescheidenheid. Rovers van de wereld onderzoeken ook al de zee, nadat landen voor hen die alle dingen verwoesten ontbreken. Als de vijand rijk is, zijn ze hebzuchtig, indien arm, heerszuchtig; hen zou noch het westen, noch het oosten kunnen verzadigen. Als enigen van allen begeren zij zowel rijkdom als armoede met gelijke drang. Roven, moorden en plunderen noemen ze met valse namen een rijk, en, waar ze een woestenij maken, noemen ze het vrede."

Over de juiste locatie van de veldslag is discussie mogelijk.[1] Volgens Richard Feachem, de archeoloog van het standaardwerk Prehistoric Scotland, is de Mons Graupius (of Craupius) mogelijk Duncrub. Hij wees op de etymologie (crub is afgeleid van crup, verhoging) en de aanwezigheid van een Romeins kamp in de nabijheid (Kincladie Wood). Naar zijn opvatting vond de slag niet ten noorden van de Tay plaats, maar juist ten zuiden ervan op een heuvel te Duncrub, dat nabij Dunning in Perth en Kinross ligt, niet ver van de rivier de Earn. Feachem schreef ook een artikel over zijn veronderstelling (1970).[2]