Sissa (Wijk bij Duurstede)

De Nederlandse gemeenschap was in de negentiende eeuw zwaar verzuild en lokale sociale interactie verliep in het algemeen overeenkomstig de sociaaleconomische, culturele en religieuze karakteristieken ter plaatse. In het sociëteitslokaal van J.D. van Dijk aan De Markt van Wijk bij Duurstede ontmoetten en socialiseerden "vrijzinnige en vooral beschaafde heren".[2] Daar werden zaken, politiek en maatschappelijke onderwerpen besproken. In deze societeit was de levensbeschouwing overwegend neutraal. Geloof speelde hier geen noemenswaardige rol, maar familie en relaties des te meer.

Mogelijk door W.J.L. Verbeek's charismatische enthousiasme voor het schaakspel werd het schaken steeds meer het middel om die ontmoetingen met regelmaat te houden. In 1844 richtte Verbeek tezamen met J.L. Banens en C.P. Pels de schaakgenootschap Sissa op. Het schaakgenootschap werd vernoemd naar Sissa, de mythische bramaan waarvan de oprichters dachten dat hij het schaakspel had uitgevonden.

Het vanaf 1849 uitgegeven schaaktijdschrift Sissa, op zijn beurt vernoemd naar de vereniging, was aanvankelijk als clubblaadje ontwikkeld, maar in de aanloop naar de eerste uitgave werd duidelijk dat dit financieel niet haalbaar zou zijn en is het direct als landelijk schaaktijdschrift uitgegeven. Dit zou overigens ook passen in de visie van W.J.L. Verbeek, die een bloeiende nationale schaakgemeenschap voor ogen had.

Onder aanvoering van W.J.L. Verbeek was het schaakgenootschap Sissa zeer succesvol in correspondentiepartijen met schaakverenigingen elders in het land en bezorgde het Wijk bij Duurstede de reputatie van "bakermat van het schaken in de regio".[1]

De vereniging is waarschijnlijk in 1865 ter ziele gegaan.[3] De sociëteitslokaal waar de leden van Sissa ontmoetten heeft daarna nog tot in de vroege twintigste eeuw dienst gedaan onder de naam "Sociëteit Burgervriendenkring".

In 2006 is de schaakvereniging Doredenkers in Wijk bij Duurstede opgericht.[4] Hoewel de naam van deze vereniging een verwijzing is naar de geschiedenis van Wijk bij Duurstede, is er geen historische relatie met schaakgenootschap Sissa uit de negentiende eeuw.

Leden van Sissa waren vooral heren van de gegoede burgerij en de vooraanstaande plaatselijke regentenelite.

Hoewel Sissa schaakgenootschap gekarakteriseerd wordt als een herenvereniging, is er geen melding dat het exclusief voor heren zou zijn, noch dat nieuwkomers zich op een of andere manier moesten bewijzen. Sterker nog, leden mochten onbeperkt vreemdelingen meebrengen.[5] Hoewel er geen vrouwelijke leden in de registers te zien zijn, schroomde Verbeek, de voorman van het schaken binnen de vereniging, er niet voor ook met dames te schaken.

Onderstaande ledenlijst is een werk in uitvoering, met het doel een indruk te geven van het type leden van de vereniging:

Tenzij nadrukkelijk anders vermeld, is dit artikel primair gebaseerd op de volgende bronnen:

• W.J.L. Verbeek (1852), Toespraak op de feestviering van het achtjarig bestaan van het schaakgenootschap: Sissa te Wijk bij Duurstede, gehouden den 12 October 1852. Uitgegeven door W.F. Stramrood
• Sissa schaakgenootschap (1849), Reglement voor het Schaakgezelschap 'Sissa' te Wijk bij Duurstede.
• Sissa schaaktijdschrift. Alle jaargangen zijn hier in te zien.
• Scholten, H.J.G.M. (1999), Het loopt ongenadiglijk mat, proefschrift aan de Universiteit van Tilburg.