Sint-Martinuskerk (Velzeke)

Deze belangrijke kerk kent een complexe geschiedenis. Haar oorsprong gaat terug tot de Karolingische tijd (vóór het jaar 1000) en was dus pre-romaans. Ze was in 963 in het bezit van de benedictijnen van de intussen verdwenen abdij van Saint-Vanne van Verdun, en in 1065 van de abdij van Hasnon, dicht bij Valenciennes, hoogstwaarschijnlijk door toedoen van Boudewijn VI van Vlaanderen. Andere bronnen vermelden de kerk op het einde van de 10e eeuw in het bezit van Godfried van Verdun die markgraaf was van het markgraafschap Ename.

In de 11e eeuw stond hier een romaanse zaalkerk waarvan het priesterkoor recht was en dat in de 12e eeuw uitgebreid werd met een halfronde apsis. Een verbouwing in de 13e eeuw behield het romaans koor en richtte in de 13e eeuw een gotische toren aan de westzijde op, een dwarsbeuk van twee traveeën die in de 15e eeuw werd afgebroken. De sacristie aan de zuidzijde uit 1606 werd totaal verbouwd in 1774. Aan het begin van de 17e eeuw werd het schip en de zijbeuken onder één dak gebracht. De toren vertoont aan de oostzijde nog de sporen van de oude dakhelling (zie afbeelding). In het begin van de 19e eeuw verlaagde men de zijbeuken en de vensters ervan en werd het interieur aangepast.