Scharlaken (stof)

Scharlaken is een wollen fijngeschoren lakenstof. Het scharlaken, (vroeger ook gespeld als scheerlaken, schaerlaken) is het laken dat een extra nabehandeling kreeg: het wegknippen of wegscheren van oneffenheden, pluizen en noppen. Naast tal van benamingen zoals het "Iepers laken", het "Brussels laken", het "Kortrijks laken", werd het "scharlaken" aldus synoniem van kwaliteitsstof; zoals ook in het loflied op de sterke vrouw in het boek der spreuken (31:21) uit het oude testament:

"…Zij vreest voor haar familie geen sneeuw,
want heel haar gezin is in scharlaken gekleed. "

Zeker als dit scharlaken dan nog de kleur scharlaken meekreeg. Het scharlakenrood was in de middeleeuwen binnen de kerk bijvoorbeeld voorbehouden aan kardinalen en prelaten. Zowel de scharlaken kleur als de scharlaken stof hebben dus de connotatie "uitzonderlijk". In een "mantel van scharlaken" voor de koning komen de twee betekenissen samen.

Scharlaken kon echter ook wit, blauw, groen of bruin zijn.

• Scharlaken(s) verwijst ook naar de persoon die dit extra werk moest uitvoeren (ook droogscheerder genoemd). Zo vindt men deze persoonsaanduiding ook terug in oude rekeningen uit Ieper, bekend om zijn lakenindustrie. Zoals wel vaker in het ontstaan van achternamen vindt men daar sporen van ambachten in terug, zoals Seeldraaiers, Mulders (van maalder-molenaar), Volders of de Volder, Olislaegers, Smids,…

Vandaar dat het ook nog voorkomt in familienamen die van deze functie zijn afgeleid: Scharlakens, Schaerlaekens, Schaerlaeckens. Ook de Engelse familienaam Scarlett komt van het Vlaamse scharlaken. In fictie komt de naam ook voor, zoals Captain Scarlet in de gelijknamige Britse poppenserie, Will Scarlet, een figuur uit de Robin Hoodverhalen, of het Kuifje-verhaal De schat van Scharlaken Rackham.

• De naam van de kleurstof scharlaken zou afkomstig zijn van het Latijnse scarlatum dat op zijn beurt van het Perzische saqirlat afgeleid is. Deze donkerrode tot purperen kleur werd in het oude Rome onder meer gebruikt om de band te kleuren op de toga's van de Senatoren, ter onderscheiding van de gewone toga's.