Saros-cyclus

De saros-cyclus beschrijft de regelmaat van zons- en maansverduisteringen en supermanen.[1]

Zonsverduistering
Maansverduistering

Berekening

223 synodische maanden duren vrijwel exact even lang als 18 jaar. Om de achttien jaar nemen zon, maan en aarde vrijwel dezelfde posities ten opzichte van elkaar in, en dat betekent op zijn beurt weer dat zons- en maansverduisteringen zich om de achttien jaar herhalen. Deze periode van achttien jaar, preciezer 6585,3 dagen (= 18 jaar + 10 of 11 dagen [afhankelijk van of er vier of vijf schrikkeljaren in deze periode zitten] + 8 uur), heet Saros.

Als de verhouding tussen de duur van jaar en maand exact gelijk zou zijn aan de ideale verhouding 223/18, zouden de verduisteringen zich onbeperkt herhalen. Maar omdat de werkelijke jaar/maand-verhouding iets van die ideale verhouding afwijkt, treden er kleine verschuivingen op, waardoor de reeks verduisteringen uiteindelijk afbreekt. Bovendien verandert de baan van de maan voortdurend. De Saros-periode van 18 jaar is in dit laatste opzicht relatief zeer gunstig, omdat de twee overheersende effecten, een periodieke verandering in de excentriciteit van de maanbaan (periode bijna 6 jaar) en een draaiing van het baanvlak van de maan (periode ruim 18 jaar), na verloop van 18 jaar een geheel aantal cycli hebben doorgemaakt en dus weer tot hun waarde van 18 jaar eerder zijn teruggekeerd.

Een reeks bij elkaar horende verduisteringen heet een Saros-cyclus en beslaat een tijdvak van 1226 tot 1550 jaar. In dit tijdvak vindt 69 tot 87 keer een eclips plaats, waarvan 40 tot 60 centraal zijn (dat wil zeggen - totaal (T) of ringvormig (A), óf ringvormig totaal (H)).

De "+ 8 uur" van de saros zorgt ervoor dat steeds na driemaal de sarosperiode de zons- en maansverduisteringen weer te zien zijn op dezelfde plaats op aarde als 3 x 18 jaar = 54 jaar geleden. Zo was in februari 1961 in Nederland een bijna totale zonsverduistering te zien en op 20 maart 2015 (= 1961 + 54) was ná driemaal de sarosperiode de zonsverduistering uit dezelfde saros-reeks wéér bijna totaal te zien, ook wéér in Nederland (3 x 11 dagen is één maand later).

De saros was al aan de Babyloniërs bekend, met name als een beschrijving van maansverduisteringen, maar hij kan ook zonsverduisteringen voorspellen. In Griekenland ontdekten Meton en Euctemon de Saros in 432 v.Chr.

Volgorde

  • Iedere saros-serie begint met een aantal gedeeltelijke verduisteringen aan een van beide polen en eindigt met een aantal gedeeltelijke verduisteringen aan de tegenover liggende pool. Telkens 18 jaar en 10 of 11 dagen later vindt er een verduistering plaats die richting de andere pool opschuift. Vaak wordt het patroon, dat verduisteringen in het begin van de serie langer duren dan voorgangers in de serie en aan het einde van de serie weer korter, redelijk gevolgd. Er zijn echter weinig series die dit patroon zuiver volgen.
  • Er zijn verschillende typenvolgordes mogelijk, maar het komt weinig voor dat na een typeverandering een type dat geweest is weer terugkomt in de serie, uitgezonderd gedeeltelijke verduisteringen. In de tabel op deze pagina is alleen serie 137 zo'n uitzondering. In de geregistreerde series 0 tot en met 180 is alleen serie 0 ook zo'n uitzondering. Maar dat was in een tijd (-2955 tot -1675) dat de baanbewegingen van zon en maan grote verschillen vertoonden met de baanbewegingen van tegenwoordig tot zeker in 8000 AD.
  • Duizenden jaren geleden kwam het ook weleens voor dat na verloop van tijd de verduisteringen, ook wel eclipsen genoemd, weer "terug schoven" naar de pool waarvandaan zij begonnen waren; dit kwam doordat de aardbaan toen elliptischer was dan tegenwoordig. Hetzelfde is ook het geval met maansverduisteringen in die periode. Omdat de aardbaan geleidelijk aan steeds "ronder" zal gaan worden in de loop van de komende duizenden jaren, kunnen "heen en weer" gaande saros-reeksen daarom nooit meer voorkomen, maar alléén maar "voortuitgaande" saros-series.
  • Op ieder moment zijn er zo'n 40 series tegelijk actief. De totale verduisteringen van 1891, 1909, 1927, 1945, 1963, 1981, 1999, 2017, 2035 en 2053 bijvoorbeeld horen allemaal tot saros 145.[2] De gedeeltelijke eclips van 19 april 2004 (61.6ZB 44.3OL) hoort bij saros 119, een serie die begon op 15 mei 850 en die bezig is op zijn eind te lopen.[3] Op 1 juli 2011 begon er daarentegen een nieuwe saros-serie, nummer 156.[4]

Tabel

Geschiedenis

Deze reeksen zijn allemaal afgelopen.

Heden

Deze reeksen zijn allemaal actief tot minstens in het jaar 2054.

Serienr Eerste Laatste Lengte Aantal Typenvolgorde Aantallenvolgorde
11724 juni 7923 augustus 20541262 j + 40 d71P,A,H,T,P8P + 23A + 5H + 28T + 7P
11824 mei 80315 juli 20831280 j + 52 d72P,T,H,A,P8P + 40T + 2H + 15A + 7P
11915 mei 85024 juni 21121262 j + 40 d71P,T,H,A,P8P + 2T + 1H + 51A + 9P
12027 mei 9337 juli 21951262 j + 41 d71P,A,H,T,P7P + 25A + 4H + 26T + 9P
12125 april 9447 juni 22061262 j + 43 d71P,T,H,A,P7P + 42T + 2H + 11A + 9P
12217 april 99117 mei 22351244 j + 30 d70P,T,H,A,P8P + 3T + 2H + 37A + 20P
12329 april 107431 mei 23181244 j + 32 d70P,A,H,T,P6P + 27A + 3H + 14T + 20P
1246 maart 104911 mei 23471298 j + 66 d73P,T,H,P9P + 43T + 1H + 20P
1254 februari 10609 april 23581298 j + 65 d73P,T,H,A,P12P + 4T + 2H + 34A + 21P
12610 maart 11793 mei 24591280 j + 54 d72P,A,H,T,P8P + 28A + 3H + 10T + 23P
12710 oktober 99121 maart 24521460 j + 163 d82P,T,P20P + 42T + 20P
12829 augustus 9841 november 22821298 j + 64 d73P,T,H,A,P24P + 4T + 4H + 32A + 9P
1293 oktober 110321 februari 25281424 j + 141 d80P,A,H,T,P20P + 29A + 3H + 9T + 19P
13020 augustus 109625 oktober 23941298 j + 66 d73P,T,P21P + 43T + 9P
1311 augustus 11252 september 23691244 j + 32 d70P,T,H,A,P22P + 6T + 5H + 30A + 7P
13213 augustus 120825 september 24701262 j + 43 d71P,A,H,T,P20P + 33A + 2H + 7T + 9P
13313 juli 12195 september 24991280 j + 54 d72P,A,H,T,P12P + 6A + 1H + 46T + 7P
13422 juni 12486 augustus 25101262 j + 45 d71P,T,H,A,P10P + 8T + 16H + 30A + 7P
1355 juli 133117 augustus 25931262 j + 43 d71P,A,H,T,P10P + 45A + 2H + 6T + 8P
13614 juni 136030 juli 26221262 j + 46 d71P,A,H,T,P8P + 6A + 6H + 44T + 7P
13725 mei 138928 juni 26331244 j + 34 d70P,T,H,A,H,A,P8P + 10T + 6H + 4A + 3H + 32A + 7P
1386 juni 147211 juli 27161244 j + 35 d70P,A,H,T,P7P + 50A + 1H + 3T + 9P
13917 mei 15013 juli 27631262 j + 47 d71P,H,T,P7P + 12H + 43T + 9P
14016 april 15121 juni 27741262 j + 46 d71P,T,H,A,P8P + 11T + 4H + 32A + 16P
14119 mei 161313 juni 28571244 j + 25 d70P,A,P7P + 41A + 22P
14217 april 16245 juni 29041280 j + 49 d72P,H,T,P8P + 1H + 43T + 20P
1437 maart 161723 april 28971280 j + 47 d72P,T,H,A,P10P + 12T + 4H + 26A + 20P
14411 april 17365 mei 29801244 j + 24 d70P,A,P8P + 39A + 23P
1454 januari 163917 april 30091370 j + 104 d77P,A,H,T,P14P + 1A + 1H + 41T + 20P
14619 september 154129 december 28931352 j + 101 d76P,T,H,A,P22P + 13T + 4H + 24A + 13P
14712 oktober 162424 februari 30491424 j + 135 d80P,A,P21P + 40A + 19P
14821 september 165312 december 29871334 j + 82 d75P,A,H,T,P20P + 2A + 1H + 40T + 12P
14921 augustus 166428 september 29261262 j + 38 d71P,T,H,A,P21P + 17T + 3H + 23A + 7P
15024 augustus 172929 september 29911262 j + 36 d71P,A,P22P + 40A + 9P
15114 augustus 17761 oktober 30561280 j + 48 d72P,A,H,T,P18P + 6A + 1H + 39T + 8P
15226 juli 180520 augustus 30491244 j + 25 d70P,T,H,A,P9P + 30T + 3H + 22A + 6P
15328 juli 187022 augustus 31141244 j + 25 d70P,A,P13P + 49A + 8P
15419 juli 191725 augustus 31791262 j + 37 d71P,A,H,T,P7P + 17A + 3H + 36T + 8P
15517 juni 192824 juli 31901262 j + 37 d71P,T,H,A,P8P + 33T + 3H + 20A + 7P
1561 juli 201114 juli 32371226 j + 13 d69P,A,P8P + 52A + 9P

Toekomst

Deze reeksen zullen allemaal nog starten in het 3e millennium.

Verre toekomst

Deze reeksen zullen allemaal starten in het 4e millennium of nog later.

Legenda
Afkorting Betekenis
T Totale zonsverduistering
A Ringvormige zonsverduistering
H Hybride zonsverduistering
P Gedeeltelijke zonsverduistering
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.