Rudi van Dantzig

Van Dantzig werd geboren als zoon van Murk van Dantzig (1905-1992) en Berendina Hermina Homburg (1904-1980). Hij groeide op in Amsterdam. In de Tweede Wereldoorlog, toen zijn ouders hun tweede kind verwachtten, werd Van Dantzig naar een pleeggezin in Friesland gebracht. Zijn ervaringen daar vormden later het uitgangspunt voor zijn autobiografische roman Voor een verloren soldaat.

In 1950 begon Van Dantzig op de relatief late leeftijd van 16 jaar met balletlessen en in 1952 engageerde Sonia Gaskell hem bij haar gezelschap Ballet Recital. In 1955 maakte hij zijn eerste choreografie, Nachteiland, voor Het Nederlands Ballet, een gezelschap dat was ontstaan vanuit Gaskells Ballet Recital. Onder Gaskells leiding werd vervolgens Het Nationale Ballet opgericht, waar Rudi van Dantzig de huischoreograaf werd en met ingang van 1965 een van de drie artistiek leiders. In 1971 bleef hij nog als enige over en tot 1991 was Van Dantzig de enige artistiek leider van het gezelschap.

Gedurende zijn carrière creëerde hij meer dan vijftig balletten, die over de hele wereld werden uitgevoerd en nog altijd bij binnen- en buitenlandse gezelschappen op het repertoire staan. Voor de legendarische Russische danser Rudolf Noerejev maakte hij, op diens verzoek, drie balletten. Zijn choreografieën hebben vaak een verhalend en maatschappijkritisch karakter. Bij een groot deel van zijn balletten werkte Van Dantzig samen met Toer van Schayk, die verantwoordelijk was voor het ontwerp van de decors en kostuums. Tot Van Dantzigs bekendste choreografieën behoren Vier letzte Lieder, Monument voor een gestorven jongen, Onder mijne voeten en zijn versies van de avondvullende klassieke balletten Romeo en Julia en Zwanenmeer.

Nadat hij in 1981 al zijn herinneringen aan danseres Olga de Haas had gepubliceerd, verscheen in 1986 zijn roman Voor een verloren soldaat, waarin Van Dantzig zijn ervaringen tijdens de Tweede Wereldoorlog beschrijft. Het boek werd een groot succes, kreeg verscheidene prijzen (waaronder de Geertjan Lubberhuizen Prijs in 1986) en werd door Roeland Kerbosch verfilmd. In de film Voor een verloren soldaat (1992) worden de hoofdrollen gespeeld door Maarten Smit en Jeroen Krabbé.

In 1993 verschenen Van Dantzigs herinneringen aan de danser Rudolf Noerejev. Het boek geeft een beeld van hun kennismaking, samenwerking en vriendschap, die duurde van 1968 tot de dood van Noerejev in 1993. Tot kort voor zijn dood werkte Van Dantzig aan meerdere boeken, waaronder zijn herinneringen aan Sonia Gaskell. Het boek, dat onvoltooid bleef, verscheen in 2013 postuum.

Van Dantzig leed aan lymfeklier- en borstkanker. Hoewel hij daarvan genas, raakte hij verzwakt door de vele behandelingen. Dat maakte dat zijn krachten steeds meer afnamen. Hij kon in september 2011 niet meer aanwezig zijn bij het 50-jarige bestaan van het Nationale Ballet en ook bij een reprise van Vier letzte Lieder enige tijd daarna was hij niet meer aanwezig. Eind 2011 nam zijn gezondheid verder af en in januari 2012 overleed hij op 78-jarige leeftijd.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 1989 was Van Dantzig lijstduwer voor het net opgerichte GroenLinks, samen met onder anderen Astrid Roemer.

• Olga de Haas, een herinnering (1981)
• Voor een verloren soldaat (1986) - roman
• Noerejev, het spoor van een komeet (1993)
• Afgrond (1996) - verhalen
• De bruid staat rechts van u (1997)
• Toen gij naakt en bloot waart (1998)
• Een armoede die niet verdwijnt (1999)
• Het leven van Willem Arondéus 1894-1943, een documentarie (2003) - biografie van Willem Arondeus
• Herinneringen aan Sonia Gaskell (2013)

• Rudi van Dantzig op Een leven lang theater
• Profiel bij de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (dbnl)